Bonbonnière en Middenzaal: stop nu het nog kan!

Inhoudsopgave

Maastricht heeft straks, pak hem beet in 2030, een historische maar ook gloednieuwe Bonbonnière en een fonkelnieuwe Middenzaal. Tegen die tijd is zeker vijftig miljoen euro in beide theaters geïnvesteerd. En tegen die tijd zouden Bonbonnière en het dan ook nog verzelfstandigde Theater aan het Vrijthof met zijn Middenzaal wel eens serieuze concurrenten van elkaar kunnen zijn.

Daarvan is nu al te zeggen: dat gaat geheid problemen opleveren. Een analyse van De Nieuwe Ster leidt tot één conclusie: stop met de Middenzaal. De reden om die te bouwen valt weg als de Bonbonnière er toch komt. Schrijf de miljoenen euro's die daaraan nu al zijn verspijkerd af. Het geld, alleen cash, is al uitgegeven.

Werkelijk iedereen in Maastricht is nu euforisch en soms zelfs emotioneel dat de Bonbonnière in ere hersteld gaat worden. De gemeente Maastricht heeft al 30 miljoen euro gereserveerd. De Vrienden van de Bonbonnière zoals de universiteit en Elisabeth Strouven denken nu al na over de exploitatie. Vele politieke partijen en zelfs particulieren claimen nu de vader van het succes te zijn.

De reacties op social media spreken boekdelen. Mensen zijn opgetogen dat de Bonbonnière weer een nieuw leven krijgt. Tekenend is ook het overweldigende succes van het openstellen van de Bonbonnière tijdens Open Monumentendag. Alle slots voor bezoekers waren in no time volgeboekt. Bezoekers die kwamen voor de Bonbonnière zelf, voor John Tana, Voor Ruben Komkommer of voor andere delen van het programma.

De Bonbonnière heeft werkelijk voor elke generatie Maastrichtenaren een ongelooflijke aantrekkingskracht. Iedereen bewaart er fantastische herinneringen aan. Otoriteitetoeker van de Tempeleers Georges van Zeijl schreef er voor de Machseuverdrach een ontroerend lied over.

Als straks de Bonbonnière in ere is hersteld, zullen alle Maastrichtse gezelschappen er maar wat graag spelen. In de Bonbonnière kunnen zo'n 350 bezoekers een theatervoorstelling volgen, zo is een keer in een haalbaarheidsonderzoek naar de herbestemming van het iconische gebouw berekend. Zonder de tweede ring - met een te slecht zicht op de gehele tribune - zou het gaan om 300 bezoekers. Op de begane grond horeca met ruimte voor feesten en recepties, in de witte zaal lezingen en trouwen.

Dat aantal van 300-350 plaatsen is precies het aantal waarvoor bij het Theater aan het Vrijthof nu de Middenzaal wordt gebouwd. Daar is het aantal stoeltjes - met dank aan een stukje uitschuifbare tribune - te variëren van zo'n 270 tot 340.

De naam Middenzaal is juist gekozen omdat de grote Papyurszaal in het Theater aan het Vrijthof zo'n 900 plekken heeft, terwijl overige ruimtes een capaciteit tot honderd plekken hebben. Daarom was er dus in de Maastrichtse verhoudingen behoefte aan een Middenzaal. Dat had ooit de Platte Zaol moeten worden, maar die mislukte jammerlijk.

De Middenzaal bij het Theater aan het Vrijthof is politiek door de raad geloodst met een investering van 7,5 miljoen euro. Na een paar jaar bleek dat de ingehuurde deskundigen de plank volledig hadden misgeslagen: nieuw onderzoek toonde aan dat er minstens 15,2 miljoen euro nodig is voor de nieuwe box-in-box-constructie van de Middenzaal. Wethouder Frans Bastiaens heeft deze maand nog eens 1,4 miljoen extra opzijgelegd, voor als het toch nog meer zou worden.

Ondertussen heeft de gemeente ook de Europese aanbesteding voor een aannemer voor de nieuwe Middenzaal bij Theater aan het Vrijthof in de markt gezet. De inschrijvingsperiode loopt nu.

En - eveneens ondertussen - wordt gewerkt aan een verzelfstandiging van het Theater aan het Vrijhof. Als die organisatie onder de vleugels van de gemeente uit is, zou die een stuk vlotter en zakelijker kunnen acteren en ook de culturele markt beter kunnen bewerken. Er zijn dan ook plannen om met de horeca inpandig en met een terras op het Vrijthof extra geld te verdienen. Verzelfstandigd, maar uiteraard met een jaarlijkse miljoenensubsidie van de gemeente. Want anders gaat het niet.

Als je al die ontwikkelingen naast elkaar legt en doortrekt, hoef je geen Nostradamus te zijn om te voorspellen dat twee theaterzalen voor Maastricht te veel van het goede is. Ze zullen met elkaar gaan concurreren voor de bezetting. En dan is het maar afwachten wie welke troeven gaat inzetten. Hoe worden - in concurrentie - de prijzen bepaald? Het Theater aan het Vrijthof zou zo maar onder de prijs kunnen duiken als gesubsidieerde instelling, waar een toekomstige privé-uitbater van de Bonbonnière dat niet kan. Het zou zomaar kunnen. Maastricht is bijvoorbaat al gewaarschuwd: de subsidie voor de Muziekgieterij had ook in mededinging aangeboden moeten worden aan Complex, zo denkt de rechter daar nu over.

De reden om de Middenzaal toch te bouwen in plaats van de Bonbonnière daarvoor te gebruiken is dat bij een gelijktijdig gebruik van de grote zaal en de Middenzaal in het Theater aan het Vrijthof de exploitatiekosten het meest voordelig zijn. Je hebt immers één portier nodig, één barbezetting, dezelfde technici. Dat is goedkoper voor de gemeente dan dat je apart een bezetting nodig hebt voor de Bonbonnière en voor de grote zaal aan het Vrijthof.

Altijd is de gedachte geweest dat alles regelen vanuit één gebouw, het Theater aan het Vrijthof, altijd goedkoper is dan twee theaters in twee gebouwen in de benen houden. Precies dat argument om voor de Middenzaal kiezen, wordt nu met de redding van de Bonbonnière ondergraven. Teniet gedaan. Straks moet je toch twee gebouwen exploiteren.

Precies om die reden is het nu ook logisch om niet (!) verder te gaan met de bouw van de Middenzaal. De miljoenen die daar nu al aan zijn uitgegeven: jammer maar helaas. Dat geld, die cash, is toch al uitgegeven. Voortschrijdend inzicht heeft zijn prijs. Het grootste deel van die 15,2 miljoen euro is uiteraard nog niet uitgegeven. En dat zou wel eens goed van pas kunnen komen als de Bonbonnière wordt aangepakt. Misschien is 30 miljoen euro wel niet genoeg.

Natuurlijk lijkt het politiek gezichtsverlies als de Middenzaal alsnog niet uitgevoerd wordt. Maar soms is er bestuurlijke moed voor nodig om terug te keren op een eerder genomen besluit, dat met de wetenschap van toen te rechtvaardigen was, maar dat door de tijd wordt ingehaald. Ook al omdat toen de investering van 7,5 miljoen euro toen nog een stuk vriendelijker was dan nu.

Stopzetten van de Middenzaal is natuurlijk ook een inzicht waar de gemeenteraad wat mee zou moeten. Ook om zo'n besluit te nemen is veel politieke moed nodig, want impliciet erken je dat je een fout hebt gemaakt. Maar willen we straks echt twee Middenzalen in Maastricht hebben voor - pak hem beet - 50 miljoen euro gemeenschapsgeld en met dubbele exploitatielasten? De vraag stellen is hem - bijna - beantwoorden. En net zoals van het stadsbestuur zou het ook van de gemeenteraad moed vragen om een keer terug te keren op een genomen besluit.

Beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald.