Inhoudsopgave
Het heeft vele jaren geduurd, maar het gezonde verstand lijkt teruggekeerd in het nieuwe veel soepelere monumentenbeleid dat nu wordt voorgelegd aan de lokale politiek.
Niet langer zal de onwrikbare en principiële opstelling van de afdeling cultureel erfgoed eigenaren van monumenten die hun eigendom willen renoveren of weer in gebruik willen nemen kunnen gijzelen. "Sneller oordelen, inclusief niet onnodig lang doorzoeken naar oplossingen", is een van de voorstellen in het nieuwe beleid. "Ontzorgen" van eigenaren van monumenten is een ander voorstel in het nieuwe beleid.
Negatief
Het college spreekt ook alvast een waarschuwing uit: met name de Welstands- en Monumentencommissie en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zullen vaker negatief gaan adviseren over voorstellen nadat het monumentenbeleid verregaand versoepeld wordt.
Balk
Berucht waren in Maastricht onder meer de kwestie met de afgezaagde monumentale balk in een pand van Tom Schilderman en 'stopverfgate'. Het stadhuis lag lang op ramkoers met de eigenaren en koos op advies van de afdeling cultureel erfgoed voor een juridische loopgravenoorlog. Pas zeer recent zijn beide kwesties - onder grote druk van de lokale politiek en de publieke opinie en in het zicht van de gemeenteraadsverkiezingen - opgelost.
Controle
In het nieuwe beleid, dat nu voor het eerst zichtbaar wordt in zogenoemde peil-voorstellen aan de gemeenteraad, wordt duidelijk dat het monumentenbeleid verregaand versoepeld kan worden. Dat gebeurt conform de motie van het CDA die breed in de raad gesteund werd. De wethouders Hubert Mackus en Frans Bastiaens hebben met die motie de politieke controle over de ambtenaren volledig terug gepakt, zo wordt nu zichtbaar. De raad is nu aan zet.
Keukentafelgesprekken
Afgezien van een hele serie inhoudelijke voorstellen (zie verderop), wil de gemeente de eigenaren gaan helpen, in plaats van alleen maar hindernissen op te werpen en eindeloos te zoeken naar alternatieve oplossingen om historische waarde te behouden. Zo komt er een mogelijkheid voor het online inplannen van “keukentafelgesprekken” met een monumentenadviseur per 1 januari 2026. Eigenaren en ontwikkelaars krijgen voortaan ondersteuning en advies aan de voorkant van een renovatie-traject.
Voorspelbaarheid
In het hele proces moet er vanaf het begin meer voorspelbaarheid, transparantie en integraliteit (en daarmee zo objectief mogelijk) komen over aan te leveren stukken, tijd en kosten als ook over de wijze van afwegen.
Casemanager
Een van de peilvoorstellen is dat er meer locatiebezoeken komen en frequenter persoonlijk contact is tijdens het traject van een vergunningaanvraag, inclusief een duidelijk aanspreekpunt (casemanager) om het proces onderweg te kunnen volgen en afstemmen.
Gedragen
Een hele serie inhoudelijke peil-voorstellen wordt nu aan de raad voorgelegd waaruit gekozen kan worden. Ook wordt overleg opgestart met alle belanghebbende eigenaren in met name de binnenstad, met de universiteit die veel historische gebouwen in bezit heeft en met woningcorporaties. De peilvoorstellen worden dan nog breed besproken in en buiten de raad, zodat uiteindelijk een nieuw en breed gedragen monumentenbeleid gaat gelden. Een serie onhoudelijke voorstellen is nu al gedaan. Maar veel nieuw beleid moet ook nog uitgeschreven worden. Dit is het begin.
HR++-glas
HR++-glas wordt mogelijk in historische vensters. Het hoeft geen dun dubbel glas (monumentenglas) meer te zijn. Het glas moet wel passen in de bestaande sponning van het kozijn en/of raamvleugels. Frezen is daarbij een optie, maar de historische profilering moet behouden blijven.
Maatwerk
Kozijnen mogen nu vervangen worden indien de technische staat van het hout dusdanig slecht is dat meer dan de helft vervangen moet worden. In sommige gevallen is een maatwerkoplossing denkbaar. Voorheen mochten uitsluitend die onderdelen vervangen worden die technisch slecht en niet handhaafbaar zijn.
Getrokken glas
Behoud van getrokken glas is geen verplichting meer. Wel zullen er voorwaarden worden gesteld aan het nieuwe glas worden met betrekking tot kleur en spiegeling. Het glas (al dan niet in combinatie met glasfolie) mag bijvoorbeeld niet te spiegelend zijn en de kleur moet passen bij de historisch uitstraling van het pand.
Glas-in-lood
Het is nu ook toegestaan om glas-in-lood in te passen in dubbel glas indien de afmeting en detaillering van het venster dit toelaat. Dit geldt niet voor gebrandschilderd glas of bij glas met hoge monumentwaarden zoals historisch schijvenglas, gegoten glas, of cilinderglas).
Draaikiepramen
Bij monumenten zien we ruimte om onder voorwaarden draaikiepramen toe te staan bij vervanging van kozijnen. In welke gevallen en onder welke voorwaarden wordt in Q1 2026 nader uitgewerkt.
Houtsoorten
Het terugbrengen van de bestaande houtsoort bij historisch waardevolle kozijnen blijft uitgangspunt. Maar naast eiken of grenen is het nu ook mogelijk om Europees hardhout of soorten zoals Accoya en Western Red Cedar. Tropisch hardhout blijft niet toegestaan, omdat dit een oneigen materiaal is in het monument en om te voorkomen dat tropische bossen verdwijnen (in lijn met de Sustainable Development Goals).
Stopverf
Bij nieuwe kozijnen kan het glas nu ook van binnenuit gezet worden waardoor stopverf aan de buitenzijde niet meer noodzakelijk is. De detaillering en afmeting van het stopverfprofiel wordt dan geïmiteerd in de profilering van het raamhout.
Plakroeden
Vensterindeling zoals Plakroeden en Wiener Sprossen zijn bij integrale vervanging van het venster niet meer per definitie uitgesloten, maar in veel gevallen bespreekbaar.
Zonnepanelen
Onder voorwaarden zijn ook aan de voorkant van monumenten zonnepanelen mogelijk. Uitzonderingen hierop zijn prominente zichtlocaties aan pleinen en Maaskaden. Zwart matte panelen zijn ook toegestaan op rode daken. Dit is bij veel gemeenten niet mogelijk. Zonnepanelen moeten reversibel worden aangebracht. Het plaatsen van zonnepanelen is alleen mogelijk als de historisch waardevolle onderdelen (zoals dakbedekking, dakconstructie, schoorstenen en dakkapellen) van het dak niet worden aangetast of verwijderd.
Zichtlocaties
Zonnepanelen niet mogelijk zijn op daken met een bijzondere vorm of dakvlakken met historische waardevolle dakbedekking. Dit zijn bijvoorbeeld ronde, spitse of veelhoekige daken of daken van bijzondere materialen, zoals zeldzame dakpannen, leien daken, koper, zink of lood. Zonnepanelen in het zicht zijn niet toegestaan op prominente zichtlocaties zoals monumenten gelegen aan pleinen en Maaskaden (waar onder Markt, Vrijthof en OLV-plein), en monumenten gelegen in belangrijke zichtassen en monumenten met hoge visuele waarden en beeldkwaliteit zoals kastelen, kerken, landhuizen.
Gevels
Het stadsbestuur: "Dit peilvoorstel bevat voorstellen voor versoepeling van de regels en kaders voor kozijnen, beglazing en zonnepanelen. In 2026 volgen voorstellen voor versoepeling van de regels en kaders voor andere bouwdelen van monumenten (vloer, gevels, dak en warmte-installaties)."
Ontzorgen
In 2026 worden de opties voor (financieel) ondersteunen en ontzorgen van monumenteigenaren verder uitgewerkt. Het ondersteunen van monumenteneigenaren leidt tot meer draagvlak en kennis en betere aanvragen. Financiële ondersteuning geeft meer ruimte voor alternatieve maatregelen om monumentenwaarden te behouden in combinatie met verduurzaming of ontwikkeling, maar daarvoor moet budget worden vrijgemaakt.
Negatief
Het college waarschuwt ook voor negatieve effecten van een soepeler monumentenbeleid: "Daarnaast zullen meer algemene regels leiden tot meer negatieve adviezen en procedures met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) en afhankelijk van de omvang en consequenties verlies van draagvlak van de Welstands- en Monumentencommissie (WMC) voor het monumentenbeleid waaraan zij hebben te toetsen. Bovendien zal het aantal gevallen waar sprake is van tegenstrijdige advisering naar verwachting toenemen."
Wist u dat in Maastricht het oudste kozijn van Nederland te vinden is? Dit bevindt zich in het Dinghuis en stamt uit 1473. Maastricht staat bekend om zijn rijke geschiedenis en is in tegenstelling tot veel andere gemeenten ook een gemeente waar veel historisch waardevolle vensters bewaard zijn gebleven. Dit draagt ook bij aan de uitstraling en het monumentale karakter van de stad en daarom willen we hier zorgvuldig mee omgaan.
Maurice Ubags
Van onze redactie
Maurice Ubags
Van onze redactie
