Inhoudsopgave
Vrijdagochtend, rond 10:40 uur was het officieel. De tweede landelijke hittegolf van het jaar. Maar in Maastricht kijken we daar niet raar vanop. In Nederland zijn hittegolven tot op de dag van vandaag 'nieuws', maar niets evenaart het uitzonderlijke jaar 1947 in Maastricht. Daar registreerde het weerstation maar liefst vijf regionale hittegolven in één zomer — een niet geëvenaarde prestatie in de Nederlandse klimatologische geschiedenis.
In 1947 sprak nog niemand over mondiale opwarming van de aarde of klimaatveranderingen. Die begrippen bestonden nog niet in het dagelijks leven. Laat staan dat een hittegolf in verband werd gebracht met de menselijke invloed op het klimaat. Hittegolven werden vooral ervaren als grillen van de natuur, die net zo goed een strenge winter konden brengen als een broeierige zomer.
Strenge winter
Sprekende over een strenge winter. Opvallend genoeg begon 1947 met een van de strengste winters van de twintigste eeuw. Sneeuw, ijs en kou hielden maanden aan en legden het openbare leven grotendeels stil. Juist die tegenpool maakte de daaropvolgende zomer nog indrukwekkender. Het werd een jaar van extremen. We gingen in Maastricht van strenge ijsdagen naar zweterige hittegolven, die Maastricht bijna een hele zomer lang in een broeierige greep hielden.
Eerste hittegolven
De eerste hittegolf diende zich al in mei aan, toen in Maastricht tien dagen lang de temperatuur boven de 25°C steeg. Het werd al snel duidelijk dat dit geen doorsnee zomer zou worden. Eenendertig mei 1947 was direct de eerste tropische dag met meer dan 30°C. Juni bracht de eerste officiële serie tropische dagen. Daarna dachten de Maastrichtenaren even dat het voorbij was. Het was enkel weken iets koeler, maar daarna sloeg een tweede hittegolf toe. Op 27 juni werd het in Maastricht 38,4°C. Bijna een record all-timerecord in Nederland.
Juli
In juli werd het zinderend. Op 22 juli begon de derde hittegolf en telde Maastricht acht dagen op rij temperaturen tussen de 30 en 35°C. De nachten boden weinig verkoeling, want op 29 juli werd zelfs de warmste Nederlandse nacht ooit gemeten. Koeler dan 26°C werd het die nacht niet.
Augustus en september
Midden augustus volgde een vierde hittegolf van circa een week, met opnieuw maxima tussen de 30 en 35°C. En alsof dat nog niet genoeg was, kwam in Maastricht van 11 tot 16 september een vijfde, recordlate hittegolf. Op vijf dagen steeg het kwik opnieuw boven 30°C en sneuvelden diverse septemberrecords.
Het totaal kwam uit op 30 tropische dagen (30°C of hoger), een record dat nooit is overtroffen. Voor heel Nederland was het, gemeten over de meteorologische zomer (juni, juli, augustus), bovendien de zonnigste ooit met 840 uur zon in De Bilt, maar Maastricht had nog meer zonuren.
Geen airco’s
In 1947 geen airco's aan de muren bij de mensen. Geen nationaal hitteplan. Water werd gekoeld in emmers, ramen en deuren stonden wijd open, en wie kon zocht de schaduw onder bomen. Dorpen in de omgeving organiseerden spontane zwempartijen in de Maas. Het nieuws stond vol met meldingen van melklijsten (koeien die minder melk gaven), hittegerelateerde stremmingen op de spoorwegen en verzuchtingen over de slapeloze nachten.
Geen wetenschappelijk issue
In 1947 waren klimaatwetenschap en meteorologie vooral gericht op het begrijpen van het weer en het voorspellen van regen, vorst, of zon. De toenmalige metingen boden weinig aanleiding tot paniek of structurele bezorgdheid. Extreem warme zomers wisselden gewoonlijk af met koele, natte of juist ijskoude jaren. De enige vraag die wel eens opdook: “Zal het volgend jaar weer zo heet worden?”
Hub Brandts
Maurice Ubags
Peter Eberson
Van onze partner
