Maastricht en de wet van de remmende voorsprong

Inhoudsopgave

Maastricht staat bekend om haar sfeervolle historische binnenstad, internationale universiteit, het MECC en een sterk imago als Europese cultuur- en kennisstad. De tegenstelling met de gemeenten in de Parkstad regio – Heerlen, Kerkrade, Brunssum, Landgraaf, Simpelveld, en Voerendaal – lijkt groot. Maar de Wet van de remmende voorsprong lijkt weer opgeld te doen. Gaat de Parkstad Maastricht inhalen?

OPINIE

Wet van de remmende voorsprong
Jan Romein schetste in 1935 de gedachte dat een voorsprong op een bepaald gebied remmend kan werken op verdere ontwikkeling, omdat het gebrek aan urgente concurrentie of noodzaak geen stimulans voor vernieuwing is. Terwijl Maastricht lijkt te genieten van behaalde successen spelen achterblijvers, denk met name aan de Parkstad-gemeenten, wendbaarder in op trends, nieuwe technologieën of investeringen. Dat is immers hun kans om weer sneller vooruit te komen.

Voormalige motor in malaise
In de jaren vijftig en zestig was het Heerlen dat Maastricht vér achter zich liet. Heerlen werd hét bruisende centrum van Zuid-Limburg, economisch én cultureel, aangedreven door de bloeiende mijnindustrie. Toen kwamen de mijnsluitingen die het verval en de malaise inluidden. Een kleine twee decennia na de mijnsluitingen leek Parkstad een schim van haar gloriedagen. Maastricht nam langzaam het regionale leiderschap over, vooral dankzij haar universiteit, cultuurcomplexen en allure als internationale stad.

Maastricht heeft voorsprong op vele fronten
Vandaag de dag is Maastricht nog steeds “mijlenver voor” qua uitstraling, toerisme en internationale aantrekkingskracht. Het heeft een breed cultureel aanbod, met instellingen als het Theater aan het Vrijthof, de Muziekgieterij, musea en festivals als de Nederlandse Dansdagen en André Rieu’s fameuze Vrijthofconcerten. De universiteit werkt als kennismagneet voor jonge, hoogopgeleide mensen en het MECC is het grootste congrescentrum van Zuid-Nederland.

Parkstad met 'achterstand' naar vernieuwingsdrang
Tegelijkertijd is er sprake van een geleidelijke kentering. Parkstad investeert fors in het toeristisch en cultureel klimaat en profileert zich steeds sterker met grote publiekstrekkers en vernieuwende programmering.

Theater-aanbod
De Parkstad Limburg Theaters (PLT) in Heerlen en Kerkrade bieden, door een slimme samenwerking, een nationaal en internationaal toonaangevende programmering. Zij beschikken over schaalvoordelen, werken efficiënter samen en trekken publiek (en makers) uit de hele regio.

Publiekstrekkers
Parkstad huisvest grote namen zoals Pinkpop, GaiaZoo (meerdere keren gekozen tot leukste uitje van Nederland), SnowWorld (het grootste indoor skidorp van Europa) en Mondo Verde.

Gratis parkeren LeisureDome
Misschien wel de regionaal grootste publiekstrekker, naast de Maastrichtse binnenstand en toeristisch Valkenburg, is de in september 2013 geopende LeisureDome, een amusement- en horecacomplex, in Kerkrade. Samen met vele andere randactiviteiten rondom de Roda JC-ring trok dit stukje Kerkrade in 2023 rond de 2,4 miljoen bezoekers uit binnen- en buitenland. Bedenk daarbij dat men rond de LeisureDome gratis kan parkeren. Vergelijk dat eens met Maastricht, waarmee de aantrekkingskracht verklaard kan worden.

Evenementen en festivals
De veelzijdigheid in evenementen, van het Wereld Muziek Concours in Kerkrade tot Cultura Nova en Parade Brunssum, versterkt het regionale profiel.

Verlies aan slagkracht
Hier schuilt het gevaar dat de wet van de remmende voorsprong zichtbaar wordt. Maastricht mag zich momenteel koesteren in comfort dankzij haar gevestigde positie, maar juist hierdoor mist de stad soms de gedrevenheid tot radicale innovatie of investeringen die ervoor kan zorgen dat de absolute koppositie behouden blijft. Nieuwe culturele impulsen komen vaker uit Parkstad dan uit Maastricht. Zo wint de PLT het qua vernieuwende programmering van de Maastrichtse schouwburg en trekt het festival Pinkpop internationaal veel aandacht – iets wat Maastricht, qua moderne muziekstromingen, bij lange na niet evenaart, laat staan overtreft. Al moet hier wel bij worden aangetekend dat Maastricht nog steeds het geluk heeft dat de Vrijthof-concerten van André Rieu er nu nog voor zorgen dat Maastricht die concurrentie gemakkelijk aan kan.

Behoudende instelling
Maastricht blijft inzetten op behoud van haar hoogwaardige voorzieningen en op innovatie, vooral via universiteit, kennisclusters en vooral binnenstad-ontwikkeling. Maar het tempo van verandering is haast per definitie minder groot bij gevestigde koplopers, mede dus door bestuurlijke terughoudendheid en de verleiding om op oude successen te blijven teren. Buiten de binnenstad is weinig mogelijk. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de uitbreiding van de horecavoorzieningen in Intratuin. Dit werd als een gevaar gezien voor de aantrekkelijkheid van de Maastrichtse horeca in de binnenstad en niet als een gemeentelijk trekpleister. Terwijl de LeisureDome in Kerkrade juist het tegenovergestelde aantoonde.

Parkstad benut stimulerende achterstand
De Parkstad-gemeenten moesten zich opnieuw uitvinden na de mijnensluiting en bevolkingskrimp. Daarmee is er ruimte voor vernieuwingskracht en lef. Er wordt ingezet op samenwerking, herstructurering van de economie, schaalvergroting en een breed cultureel en leisure-aanbod. Door deze 'stimulerende achterstand' kan Parkstad in bepaalde segmenten zelfs vooroplopen. Het theateraanbod, de opvallende publieksattracties en internationale evenementen steken, zeker in spreiding en originaliteit, Maastricht regelmatig naar de kroon.

Internationale dynamiek en toekomstperspectief
Maastricht blijft als hoofdstad en universitair brandpunt voorlopig groot en bepalend. Maar als Parkstad in haar huidige ontwikkeltempo blijft investeren, creatief blijft samenwerken en inspeelt op nieuwe trends en behoeften van bewoners en bezoekers, is de voorsprong van Maastricht niet langer onaantastbaar. Parkstad benut haar ruimte, infrastructuur, samenwerking met Aken, innovatie en durft steeds vaker met 'het bravoure van de uitdager' naar buiten te treden.

Toekomstperspectief
Voorlopig is Maastricht als cultuur-, kennis- en regiostad nog de onbetwiste leider. Maar in de geest van de wet van de remmende voorsprong kan deze comfortabele koppositie zomaar fragiel blijken. Parkstad doet precies wat ze moet doen en dat is inzetten op samenwerking, vernieuwende culturele infrastructuur, grote evenementen en verrassende vrijetijdsbesteding. Wie zich koestert in behaalde successen, riskeert door de achterblijvers te worden ingehaald. De oproep aan Maastricht is duidelijk. Blijf bewegen, vernieuwen en durf uitdagingen aan. Zo niet schrijft straks Parkstad de toekomst van Limburg.