Uitbuitingscontainer op Markt laat je met andere ogen kijken

Inhoudsopgave

"Als vakkenvuller kun je een paar euro per uur verdienen. Hoe aanlokkelijk is het dan om voor het wegbrengen van een paar pakjes vijftig of soms wel tachtig euro te krijgen? Dat is nog eens snel geld. Dat gaat heel even goed, en dan is ineens een van jouw pakjes gestolen. En dan zegt de criminele organisatie tegen je dat dat pakje 3000 euro waard was. Kunnen we even vangen? Dat gaat natuurlijk niet: voor je het weet zit je op een vakantiepark van een van de grote ketens henneptoppen te knippen om die 3000 euro terug te verdienen."

Jon Warmerdam van Bureau Drugszaken staat met de 'Uitbuitingscontainer' op de markt in Maastricht. De oud-rechercheur die nu vanuit een aantal thema-containers voorlichting geeft over uitbuiting, ondermijning en soortgelijke zaken, kan meeslepend vertellen uit wat hij in de praktijk allemaal heeft meegemaakt. Voor de container staan veel ambtenaren en veel inwoners en enkele nieuwsgierige toeristen.

"We hebben meegemaakt dat geld verdiend in de drugshandel geïnvesteerd wordt in een kroeg. Dan zitten daar altijd twee mensen aan de bar, maar de kroeg draait een omzet alsof er elke avond tachtig gasten zijn. Over die omzet wordt keurig belasting betaald, waarna het geld is witgewassen."

"Wat we dan ook zien is dat met drugsgeld bij een grote voetbalclub de jongens onder de tien jaar helemaal in nieuwe tenues worden gestoken. Voor de wedstrijden worden ze thuis opgehaald met busjes en later ook weer terug afgeleverd. Ouders helemaal happy, die hebben er geen omkijken meer naar. Vervolgens vraagt het eerste team zich af, waarom zij dat niet hebben. Dat wordt natuurlijk ook geregeld. Inclusief een spelersbus waar menige betaald voetbalclub jaloers op zou zijn. En natuurlijk betaalde feestjes op de club. En dan is er de jaarvergadering en dan vraagt iemand of het niet eens tijd wordt voor een andere voorzitter. Dan staat er iemand op die zegt: 'ik doe al zoveel voor de club, dat lijkt mij wel wat'. Nu zou je denken, wat heb je voor een voordeel als voorzitter van een voetbalclub? Dat kan van alles zijn. We hebben gezien dat veel clubs een soort van businessruimtes hebben, waar de voorzitter in contact kan komen met andere ondernemers, met politici. Die contacten kunnen waardevol zijn. We hebben ook gezien dat zo'n voorzitter mee gaat doen aan de lokale verkiezingen. En dan in de raad komt. Feitelijk heeft hij zijn stemmen bij de voetbalclub dan gewoon gekocht."

Het kopen van cafés met drugsgeld kan ook serieuze vormen aannemen. "We hebben gezien dat met drugsgeld heel veel cafés en onroerend goed in een deel van de stad gekocht werden. Eerst zit de 'ondernemer' dan nog aan tafel met de burgemeester over de sluitingstijd, maar al snel over de veiligheid in het gebied."

Jon Warmerdam met een Euroshoppertas zoals die vaak worden gebruikt voor geldtransport of om gesealde drugs te vervoeren. Een automatische hennep-knip-machine. Luxe cadeaus zoals Rolexen en i-Phones. Hennep-knipschaartjes die in een potje olijolie worden ontdaan van de hars van de plantjes, een geldtelmachine met echtheidsstiften en de Uitbuitingscontainer voor de Markt in Maastricht.

Wat Warmerdam de toeschouwers op de Markt vooral wil meegeven, is een andere manier van kijken. Oder het motto: jouw twijfel kan de kans voor iemand anders zijn die uitgebuit wordt. Of dat nu gaat om uitbuitingen van arbeidsmigranten, van sekswerkers of om criminele uitbuiting. En die uitbuitingswereld is kei- en keihard. "Dit deel van de container gaat over seksuele uitbuiting. Wat zien we? Behalve condooms zien we ook mondwater. Ik vermoed dat bij u allen thuis, als u mondwater heeft, dat in de badkamer staat, naast de tandenborstels. Als dat op het nachtkastje staat, is dat een aanwijzing dat een prostituée dat gebruikt om iets weg te spoelen wat ze vies vindt. En dat is dus een aanwijzing dat er sprake kan zijn van dwang. Ziet u deze sponsjes? Ik dacht eerst, en zelfs vele vrouwen denken dat, dat ze gebruikt worden voor make-up. Zo zien ze er ook uit. Maar deze sponsjes worden gebruikt om prostituées te dwingen door te werken als ze ongesteld zijn. Ook dat is een aanwijzing voor dwang. Prostituées die vrijwillig voor dit werk kiezen nemen vaak een rustpauze als ze ongesteld zijn. Die gebruiken geen sponsjes."

Om bij prostitutie te blijven. "Hoe werkt dat bij thuisprostitutie?"De klanten, altijd mannen, krijgen dan op hun telefoon wel de straat door waar ze moeten zijn, maar niet het huisnummer. Dan zien je in de straat ineens veel mannen staan wachten en dralen en op hun telefoon kijken. Als ze aan de beurt zijn, krijgen ze pas het huisnummer doorgestuurd. Als je zo'n beeld in de straat ziet, dan is dat natuurlijk een signaal om anoniem door te geven. Dat geldt bijvoorbeeld ook als je ziet dat een vrouw om de zoveel tijd steeds de voordeur open doet in haar badjas en steeds een andere man naar binnen laat."

Warmerdam kan ongetwijfeld een hele dag praten over anders kijken. Ambtenaren die op een andere manier met opsporing, controle of handhaving te maken hebben, moeten leren de signalen te herkennen. Soms zijn ze duidelijk. Een geldtelmachine, stiften om te controleren of het geld echt is, slaapplekken in stellingkasten, A4-tjes met buitenlandse teksten dat een bed 100 euro per week kost, veel te veel afvalzakken voor het aantal bedden. Allemaal aanwijzingen voor arbeidsuitbuiting. En meer dan dat: de uitgebuite medewerkers die er vermoeid uitzien, afwezig reageren, waarvoor meteen iemand anders begint te spreken. "Jouw twijfel is zijn kans."

Ook de hotelbranche heeft te maken met uitbuiting van prostituées. In Valkenburg heeft een zaak gespeeld van een minderjarig meisje. Dan is de vraag of er dwang aan de orde is niet eens meer relevant. Dan is er per definitie sprake van uitbuiting. Maar wat te denken van de receptionist die tegen betaling van 50 euro wel tien extra handdoeken wil brengen? Dan ben je prostitutie al aan het faciliteren. Dan maak je je al medeplichting."

Warmerdam heeft een boodschap: kijk wat breder naar wat je tegenkomt. Verbaas je. Zie je iemand in een Canadian Goose-jasje van 900 euro, terwijl zo'n jongen toch ook heel angstig is? Twijfel je? Stap vervolgens naar de aandachtsfunctionaris uitbuiting in je gemeente, of naar iemand die zich bezig houdt met ondermijning. Burgers kunnen terecht bij Meld Misdaad Anoniem. Dat is geen afdeling van de politie, dat is een onafhankelijke stichting. Als ze daar het idee hebben dat een tip toch naar jou te herleiden is, zullen ze hem niet doorgeven." Al die extra ogen hebben nodig om eerder in te kunnen grijpen.

En wie Warmerdam heeft horen vertellen hoe keihard en meedogenloos de criminele wereld is voor de mensen die ze uitbuiten ("geen ambulance!") , weet dat hij of zij in iemands leven een verschil kan maken. "Ik kan je zeggen: al lukt dat maar één keer in je carrière, dat geeft ontzettend veel voldoening."