Inhoudsopgave
Het is een zaak die verslaggever Hub Brandts van De Nieuwe Ster al lang bezig houdt. Waar is toch de markante schoorsteen met waterreservoir uit 1913 gebleven die tot 1992 bij de Kennydybrug de skyline domineerde?
Na sloop van dit stuk industrieel erfgoed vanwege de bouw van Céramique, zou de toren herbouwd worden. Een mooie herinnering aan het industriële verleden op deze plaats. Stedebouwkundige Jo Coenen en architect Ab König waren positief, net als de Welstandscommissie.
Voor de gemeenteraad was dat zo vanzelfsprekend dat discussie niet nodig was. Terug bouwen was een hamerstuk. Het raadsbesluit is evenwel nooit uitgevoerd. Sterker nog: de hele toren is zoekgeraakt. De betrokkenen weten er niets meer vanaf, of willen er niets meer mee te maken hebben.
Het onderzoek van Hub Brandts is een boeiend verslag geworden. De eindconclusie: Het waterreservoir met bijbehorende ringbanden van de 43 meter hoge, in 1913 gebouwde schoorsteen is verdwenen. Zo geeft de gemeente Maastricht na lang corresponderen en vragen stellen toe.
De ooit zeer kenmerkende toren langs de John F. Kennedybrug was opgetrokken uit gemetselde radiaalstenen van verschillende afmetingen. Onder het reservoir was het metselwerk versterkt met 14 verstelbare stalen ringbanden. Als enige van de aanwezige 26 schoorstenen op de fabrieksterreinen van de Céramique bevatte de toren een metalen inzetreservoir (capaciteit 300 kubieke meter) op een hoogte van 19,40 meter.
De watertoren/reservoir uit 1913 op het fabrieksterrein van Société Céramique in Maastricht – feitelijk een combinatie van een schoorsteen/watertoren met reservoir – werd in 1992 gesloopt vanwege de aanleg van de nieuwe woon- en kantorenwijk Céramique. Het gedeelte boven het reservoir, met nog eens 14 ringbanden, was toen al grotendeels verdwenen. Het was de bedoeling dat de toren na de voltooiing van de wijk als monument zou terugkeren als herinnering aan het industriële verleden van de locatie.
Restant
Na de sloop is een deel van het waterreservoir als restant bewaard gebleven, maar wat uiteindelijk met deze restanten precies is gebeurd bleef lange tijd onduidelijk. Direct na de sloop is het waterreservoir neergelegd op het céramique-terrein langs de Heugemerweg.
Raadsbesluit
Tijdens de raadsvergadering van 18 november 2008 werd in een raadsvergadering besloten dat de schoorsteen met waterreservoir herbouwd moest worden als een oriëntatiepunt, met een maximale hoogte van 45 meter, de begane grond een doorsnede van 4,5 meter zal hebben en het waterreservoir een oppervlakte van 100 m2 zal krijgen. Dit besluit werd unaniem als hamerstuk aangenomen. Daarbij werd wel bepaald dat herbouw alleen zou worden toegepast indien de economische uitvoerbaarheid van het plan nadrukkelijk is gegarandeerd. Dit alles gebeurde conform een raadsvoorstel, no. 101-2008 (2008-39726), d.d. 20 oktober 2008. Dit raadsvoorstel was gebaseerd op het ontwerp Bestemmingsplan Céramique 2006 van Jo Coenen.
Welstand positief
Rond de jaarwisseling van 2011/2012 stuurde de Welstands-monumentencommissie een brief aan het college van burgemeester en wethouders. De strekking van deze brief was dat de commissie van mening is ‘dat de plaatsing van de ‘watertoren' in relatie met de Kennedybrug als verbinding voor voetgangers een zeer interessante ontwikkeling is'. Architect Ab König wilde de 43 meter hoge schoorsteen namelijk door middel van een wenteltrap met de Kennedybrug verbinden. De commissie geeft daarbij de aanbeveling om in de toren een lift op te nemen, zodat deze daadwerkelijk functioneel is en niet alleen een cultuurhistorisch teken.
Verplaatst
In februari 2011 vroeg journalist Ruud Maas zich in een artikel in Dagblad De Limburger nog af waar de toren uit 1913 was gebleven? De watertoren wordt dan teruggevonden ergens langs de Fort Willemweg. Daarna verdween hij uit het zicht. Op het forum MestreechOnline wordt een zoektocht gestart.
Grondbank
In 2013 vindt een lid van het forum MestreechOnline de resten terug op de Grondbank van de gemeente Maastricht aan de Bosscherweg. De grondbank aan de Bosscherweg wordt echter geruimd om de nieuwe aanlanding van de Noorderbrug mogelijk te maken. Daarna ontbreekt ieder spoor van dit waterreservoir.
Geen verklaring
Een woordvoerder van de gemeente Maastricht laat weten dat de restanten van het waterreservoir op een luchtfoto uit 2014 nog zichtbaar waren. Daarna waren ze verdwenen. De gemeente heeft geen verklaring hoe het mogelijk is dat een unaniem raadsbesluit uit 2008 niet is uitgevoerd. Uit niets blijkt dat er ooit richting de gemeenteraad is gecommuniceerd dat de uitvoering van het genomen raadsbesluit uit 2008 onuitvoerbaar was en het besluit werd genomen om het niet uit te voeren.
Gesloten
De gemeente beschouwt het betreffende dossier nu als gesloten. Een woordvoerder geeft aan: “Dit dossier is gesloten en staat niet op de agenda. Er was en is geen wethouder hierin gemoeid.”
Vergeten
Uiteraard zijn enkele raadsleden benaderd die anno 2025 nog altijd actief zijn en al in 2008 in de gemeenteraad zaten. John Steijns (SPM): “Ik heb het thuis nog een nagekeken. Ik kan het mij niet meer herinneren, maar zie inderdaad dat het in 2008 als hamerstuk door ons is aangenomen. Ik weet er helaas verder niets van”.
Manon Fokke (PvdA) en Bert Jongen (D66) kunnen zich dit ook niet meer herinneren. “Wij zaten toen niet in de commissie Stadsontwikkeling waar dit onder viel. Helaas, wij weten er niets meer van”.
Jos Gorren (SAB): “Ik kan mij dit oorspronkelijke waterreservoir nog herinneren. Hoe het in 2008 precies gegaan is weet ik ook niet meer. Ik heb, mede op verzoek van De Nieuwe Ster, wel nog aan ambtenaren gevraagd wat er met de restanten van de waterreservoir die in 2014 in het gemeentelijk depot lagen, is gebeurd, maar niemand wist daar nog iets van”.
Beeldmerk
Dat een 43 meter groot stuk industrieel erfgoed, zelfs na een unaniem genomen raadsbesluit tot herbouw, zoekgeraakt is, is op zijn zachtst gezegd opmerkelijk. Nog saillanter is dat ook het papieren spoor doodloopt. ,Zo zijn bijvoorbeeld de notulen in de commissie Stadsontwikkeling, die ergens tussen vermoedelijk mei 2008 en oktober 2008 gemaakt moeten zijn, onvindbaar. Bovendien had bureau Arcadis in mei 2008 het ontwerp Bestemmingsplan Céramique opgesteld en aangeboden aan de gemeente Maastricht. Dat zal zeker niet goedkoop zijn geweest. Op bladzijde 14 van dit Bestemmingsplan wordt aandacht gevraagd voor “Bijzondere functies” waarin specifiek genoemd wordt “Schoorsteen met waterresevoir”.
In het bestemmingsplan (Hoofdstuk 5, uitvoerbaarheid) wordt o.a. vermeld: “Gelet op de historie (..) is een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheid om de schoorsteen met waterreservoir (..) terug te plaatsen. (…) Verschillende partijen, waaronder de gemeente Maastricht en Prof. Jo Coenen, vinden dat dit beeldmerk uit het verleden een plek verdient binnen het huidige Céramique-project. (..)”
Geen informatie
Opmerkelijk is dat de gemeenteraad kennelijk ook nooit geïnformeerd heeft hoe het nu zat met het door hun unaniem genomen besluit om in principe de schoorsteen met waterreservoir te herbouwen. Daarnaast heeft het college van B&W ook nooit de moeite genomen om de raad te informeren.
Publiek-Privaat
Brandts kan alleen maar gissen wat de oorzaak van de mysterieuze verdwijning geweest kan zijn. "Saillant detail zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat de ontwikkeling van de wijk Céramique de eerste Publiek-Privaatrechtelijke Samenwerking (PPS) was van het ABP met de gemeente Maastricht en wellicht de kosten voor de herbouw gedeeltelijk bij het ABP zouden hebben kunnen rusten. Om die redenen had wellicht het ABP er alle belang bij om herbouw met bijbehorende kostenpost in de vergetelheid te laten geraken. Iets wat de raad heeft laten gebeuren."
Bestemmingsplan
Hub Brandts: "Hoewel de gemeente stelt dat het dossier gesloten is en er zich dus geen wethouder meer tegenaan bemoeit, houdt dit in feitelijk geen stand. Wethouder Frans Bastiaens gaat over bestemmingsplannen, ook al betreft het (verdwenen) bestemmingsplannen van zijn voorgangers. Dit bestemmingsplan is nooit aantoonbaar afgehandeld of beëindigd. In die zin is de bewering dat het een afgesloten dossier betreft is dus onjuist."
Schril contrast
Brandts: "De onverklaarbare vermissing van een 43 meter hoge toren met waterreservoir staat in schril contrast met de strikte toepassing die de gemeente hanteert rond haar monumentenbeleid. De afgezaagde balk in de Kleine Staat was helemaal niet zichtbaar van buiten, maar houdt de gemoederen inmiddels al jaren bezig. Recent kwam daar nog “stopverfgate” bij op de hoek Bredestraat-Minckelersstraat. Me dunkt dat zo'n beeldbepalende historisch waardevolle toren met waterreservoir een beter lot had verdiend. Het had echt een 'landmark' kunnen worden in Maastricht. Nu blijven we zitten met onopgeloste vragen."
Maurice Ubags
Van onze partner
