Aanpak hittestress is ook een politiek spel

Inhoudsopgave

De afgelopen week was Maastricht het toneel van een ongekende hittegolf. Met 39 graden was de stad de warmste plek van Nederland. Maar hittestress is in Maastricht allang geen incident meer. Het is een structureel probleem dat de stad en haar bewoners steeds vaker in de greep houdt. En zoals zo vaak in de politiek, wordt het vraagstuk vooral actueel zodra de thermometer richting recordhoogtes klimt.

De term ‘hittestress’ is inmiddels niet meer weg te denken uit het Maastrichtse debat. Zodra de temperatuur stijgt, laait de discussie op. Politieke partijen als D66, GroenLinks, PvdA, VOLT en de Partij voor de Dieren (PvdD) vragen al jaren aandacht voor het probleem. Zij hameren op het belang van het 3-30-300-principe, wat betekent dat je vanuit elke woning 3 bomen kunt zien, er 30% schaduw door bomen in de omgeving is en je binnen 300 meter toegang hebt tot een park.

Raad en college
Sinds 2022 zijn er maar liefst vijf keer schriftelijke vragen gesteld en vijf moties ingediend over hittestress. Het aanpakken van hittestress in Maastricht krijgt daarmee ook de contouren van een politiek spel tussen de gemeenteraad en het college van B&W. De raad stelt vragen, dient moties in en wijst op de urgentie, zeker als de hitte letterlijk op de stoep staat. Het is niet aannemelijk dat hittestress het college 'koud' laat. Kijk naar de beantwoording van vragen van D66 op 16 september 2022. Het college, bij monde van wethouder Hubert Mackus (CDA), wees toen al op de gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeente, bewoners, corporaties en private partijen. Desalniettemin is het antwoord van het college is vaak genuanceerd, maar ook ontwijkend: “Het bestrijden van hittestress is een samenspel tussen gemeente, inwoners, corporaties en private partijen. De uitdaging wordt alleen maar groter. Met de klimaatadaptatiestrategie proberen we in een integrale aanpak verdere stappen te zetten.” Mooie woorden, maar voor bewoners die nu in de hitte zitten, klinkt het als uitstel.

Karikatuur
De actuele aanpak van hittestress is Maastricht inmiddels een vorm van karikatuur geworden. Er wordt aandacht gevraagd, er komt aandacht, maar daadkracht blijft uit. Neem de motie ‘Schaduwmakers tegen hittestress’ van D66. Doel van deze motie, die overigens met 29 stemmen voor en 7 tegen werd aangenomen, om te inventariseren op welke locaties tijdelijk verkoelende “schaduwmakers” geplaatst kunnen worden waar vergroening op korte termijn niet mogelijk is. Dat zou dan in de zomer van 2026 moeten gebeuren en gemonitord moeten worden. Daarna moeten deze - tijdelijke – schaduwmakers, waarbij je moet denken aan grote zeilen boven het wegdek, geëvalueerd worden. Uiteindelijk zou dat dan moeten een handreiking of beleidsadvies voor structurele aanpak van hittestress op moeilijk vergroenbare locaties. Dit is symbolisch voor het ontbreken van daadkracht.

Verheggenhöfke
De situatie in de galerijflats aan het Verheggenhöfke is illustratief. Op hete dagen lopen de temperaturen op de galerijen op tot boven de 60 graden. Bewoners zijn veroordeeld tot hun woning, want verkoelende maatregelen zoals zonwering of airco’s ontbreken. Woningcorporatie Servatius wijst naar de gemeente, de gemeente naar de corporatie en de PvdA stelt op 2 juli 2025 opnieuw vragen aan het college. Het politieke spel herhaalt zich. Er komen vragen en antwoorden, maar concrete actie blijft ook nu waarschijnlijk uit.

Inconsistent
Uit recent onderzoek van de Universiteit Twente (2025) blijkt dat de klimaatplannen van steden in bijna 70% van de gevallen inconsistent is.
Ondanks jaren van gezamenlijke klimaatplanning van publieke en private organisaties hebben Europese steden, dus niet alleen Maastricht, moeite om plannen in daadkracht om te zetten. Kijkend naar Maastricht kun je in alle redelijkheid ook niet verwachten dat eeuwen bouwen in de binnenstad en decennia van bouwen van naoorlogse wijken, in een tijd waarin nooit werd nagedacht over hittestress, het probleem nu in pakweg een decennium kan worden opgelost. Maar dat ontheft ons gemeentebestuur niet aan de verplichting om daar nu werk van te maken en geen halfslachtige vragen en/of moties over op te stellen.

Daadkracht
Als ons gemeentebestuur daadwerkelijk iets aan hittestress en een veranderend klimaat wil doen, dan is daadkracht vereist en geen pilots met (ellelange) evaluatieprocedures. Begin en stem morgen in met een uitvoerbaar plan voor de aanleg van bijvoorbeeld parkjes. Een goed begin is bijvoorbeeld de Wilhelminakade waar verkoeling gecreëerd is door de aanplant van 2 rijen bomen. Maar aan de kale oostzijde van de Markt, oftewel de achterzijde van het stadhuis, zou een rij bomen zeker niet misstaan. Of neem de Houtmaas, misschien wel het meest versteende stuk in onze binnenstad. Daar is geen sprietje groen te bekennen. Zeker, ook deze en/of vergelijkbare plannen zijn niet in 2026 al gerealiseerd, maar met een gedegen plan wordt een pilot- en evaluatiefase in ieder geval overgeslagen en komt er een stip aan de horizon. Daarmee straal je de daadwerkelijke wil uit dit probleem aan zullen pakken. Straal dit ook uit richting projectontwikkelaars. Dertig procent groenschaduw dient de norm te zijn.

Parijs
Maastricht kan een voorbeeld nemen aan Parijs. De Franse hoofdstad, wereldberoemd om haar rijke architectuur, krijgt kritiek omdat er niet voldoende groene ruimte voor de inwoners is. Beton domineert het centrum naast de de majestueuze Haussmann-gebouwen. Door deze enorme hoeveelheid beton stijgt de temperatuur in de zomer. Hitte wordt overdag geabsorbeerd en 's nachts door trottoirs en wegen afgegeven. Het stadsbestuur van Parijs heeft daarom besloten vijf stedelijke bossen te realiseren op iconische locaties in de Franse hoofdstad. Maastricht is qua grote en omvang natuurlijk geen Parijs. Maar een dergelijke ambitie kan Maastricht, natuurlijk in evenredigheid, wel tentoonspreiden.

Structurele oplossingen
De hittegolven volgen elkaar steeds sneller op. Bewoners, vooral in kwetsbare wijken, willen niet langer wachten op verkoeling. De politiek en media luiden terecht de noodklok, maar zolang het dus bij vragen en moties blijft, verandert er weinig. Maastricht bouwde decennialang zonder oog voor hittestress. Die tijd moet nu echt voorbij zijn. Hopelijk was Sphinx-Zuid de laatste nieuwbouwwijk waar de aandacht van hittestress niet serieus werd genomen. Bedenk daarbij ook dat projecten om hittestress aan te pakken een wijk vaak levendiger maken.

Natuurinclusief
Het lijkt erop dat Heerlen in deze Maastricht de loef afsteekt. Een oplossing is natuurinclusief bouwen, zoals dat in Heerlen inmiddels de standaard is. Alleen door structureel te vergroenen, te ontstenen en hittestress als prioriteit te behandelen, kan ook Maastricht haar bewoners beschermen tegen de steeds extremere hitte. En natuurinclusief bouwen gaat niet alleen over hittestress. Hete lucht houdt veel water vast en daardoor ontstaan ook heftigere regenbuien. De (toekomstige) klimaatveranderingen veroorzaken daardoor steeds meer wateroverlast. Een tijdelijke waterreservoir van 1,3 miljoen liter water, zoals nu gerealiseerd wordt onder het Raadshuisplein in het centrum van Heerlen, is wellicht ook een idee dat in Maastricht kan worden meegenomen in toekomstige plannen.

Zweten
Hittestress lijkt in Maastricht niet alleen een weersverschijnsel te zijn, maar vooral een politiek dossier waarin raad en college elkaar de bal toespelen. Als de hitte niet structureel wordt aangepakt, blijft het voor veel bewoners zweten – letterlijk én figuurlijk zweten.