Bij grote investeerders lijkt monumentale waarde niet zo heilig

Inhoudsopgave

Hoe Maastricht omgaat met haar monumentenbeleid is een van de meest gevoelige dossiers in de stad. Deze week werd duidelijk dat - we schreven het al vaker - de stad met twee maten meet. De ambtenaren zijn de baas zolang ze moeten oordelen over individuën, over eenlingen die iets willen. Als grote investeerders zich melden, lijken toch ineens andere krachten in het stadhuis hun werk te doen.

OPINIE

Begin van deze week werd het dossier over het V&D-gebouw openbaar. Het gebouw waar na de V&D Hudson's Bay introk in 2016. Een enorme opsteker voor de allure van Maastricht als winkelstad. Het internationale Hudson's Bay, het oudste warenhuis ter wereld uit Canada. Al honderden jaren geleden begonnen met de verkoop van huiden van geschoten beren. Stel je voor dat niet het prestigieuze Hudson's Bay maar de discounter Primark haar intrek had genomen in Grote Staat 5. Een angstvisioen.

We zijn er niet bij geweest, maar kunnen achteraf wel reconstrueren dat voor Hudson's Bay de rode loper is uitgelegd door het stadhuis. De wensen van de Canadezen over de verbouwing van de ter ziele gegane V&D zijn soepel ingewilligd. Hudson's Bay sloopt eenvoudig weg veel monumentale waarde in het pand, zo blijkt nu veel stukken dankzij de SP openbaar zijn geworden. En mocht dus ook veel historische waarde van de gemeente slopen.

En de opvolgende ontwikkelaar die nu 50 appartementen in het gebouw heeft gemaakt op de tweede, derde en vierde verdieping, heeft ook alle medewerking van de stad gekregen. In een ijltempo van in totaal circa vier maanden werd de vergunning verleend. Nog een verdieping op het dak erbij? Akkoord. Toch geen natuurlijk groen maar een likje groene verf op de hekken rond de zonnepanelen-eilanden, omdat dat technisch niet goed zou zijn en omdat echt groen bewaterd moet worden? Bewatering die complex en dus duur is? Allez, maar dan wel antracietgrijze verf in plaats van een groene kleur. De installaties op het dak niet keurig gegroepeerd zoals de bedoeling was? OK. "Maar dan is het architectonische laadvermogen van het dak wel bereikt." De welstandscommissie gaat uiteindelijk "schoorvoetend" akkoord. Als toegift krijgt de ontwikkelaar nog 625.000 euro, zodat de helft van de appartementen toch wat goedkoper verhuurd kan worden.

Wat zal Tom Schilderman - de man van de balk - van die behandeling hebben gedacht? Hij vecht al jaren tegen de gemeente om vier appartementen boven mr. Marvis in de Kleine Staat te mogen bouwen. Hoewel hij een vergunning had om een stuk moerbalk weg te zagen om zo een trapopgang te kunnen realiseren, vinden ambtenaren van cultureel erfgoed achteraf alsnog dat hij die weggezaagde balk (onzichtbaar!) terug moet aanhelen. En tot dat moment komt er geen vergunning. Die is er nog steeds niet.

Schilderman zal zich helemaal verslikt hebben toen hij de passage las over het V&D-gebouw dat een deel van de verloren gegane monumentale waarde "van buitenaf niet zichtbaar" was. Zijn weggezaagde balk was dat ook niet: die zat tussen vloer en plafond, ook onzichtbaar.

Balk-gate trok de aandacht van de lokale pers en daarna ook van de lokale politiek. Na balk-gate, kwam er nog stopverfgate overheen. Eigenaar Jeroen van Wegen van een pand op de hoek Bredestraat-Hondstraat wil zijn rotte kozijnen vervangen door identiek houten, maar wel nieuwe, kozijnen. Dat willen de ambtenaren niet. Ze adviseren historisch glas en stopverf te gebruiken en de kozijnen, waar je met een vinger doorheen prikt, te restaureren. Die zaak is nu weer in de publiciteit gekomen: donderdag was er een bezoek ter plaatse, waarbij ambtenaren, wethouder Mackus en Jeroen van Wegen aanwezig waren.

In De Limburger luchtte Van Wegen direct zijn hart: "Na afloop van het onderhoud, waar ook wethouder Hubert Mackus (Vergunningverlening) bij was, is de desillusie groot. „Ik laat de kozijnen voorlopig zitten, totdat ze echt uiteenvallen.”

Van Wegen wil er nu niet meer op reageren. Hij gaat alsnog een bouwhistorisch rapport aanleveren in de hoop dat het dan toch nog goed komt. Van Wegen wil de ambtenaren - wiens bloed hij ongetwijfeld wel kan drinken - niet verder tegen zich in het harnas jagen. Want uiteindelijk zijn het toch de ambtenaren die hij nodig heeft.

De lokale politiek reageerde onmiddellijk op de ontboezeming van Van Wegen in de krant. Ze deden dat op social media. Gabriëlle Heine van het CDA liet weten bovenop deze zaak te zitten. Heine zorgde ervoor dat er een motie in de raad werd aangenomen waarin tot een veel soepeler monumentenbeleid werd besloten. John Steijns van de Senioren Stadspartij Maastricht meldde zich met een kritische blik. En Jo Smeets trok de meest vergaande conclusie in een reactie onder de post van Heine: "Sorry maar de wethouder heeft totaal geen gezag en langzamerhand vraag ik me af of hij wel de geschikte persoon is. Als je je keer op keer zo door ambtenaren voor de gek laat houden. Bij het ander dossier komen ze ook geen centimeter vooruit."

En na Stopverfgate dook er nog een ander soortgelijk verhaal op. In de Guinea straat mogen bewoners niet meer verduurzamen op exact dezelfde manier als een buurman dat - heel fraai overigens - reeds gedaan heeft. Ook met identieke karakteristieke rode pannen, met identieke houten kozijnen. Ook daar wordt de bewoners om bouwhistorische rapporten gevraagd en wordt aangestuurd op restauratie van rotte kozijnen.

Het lijkt de kernvraag voor Maastricht. Wie is er de baas? De gemeenteraad, de wethouders of de ambtenaren?

De gemeenteraad zou het overigens moeten zijn. De motie-Heine was duidelijk, maar een soepeler monumentenbeleid afdwingen op papier is wat anders dan een soepeler monumentenbeleid voeren in de praktijk. Wil Heine en in haar kielzog de hele raad geloofwaardig blijven in dit dossier, dan zal er op korte termijn nog een motie moeten komen tegen de eigen CDA-wethouder Mackus (met wie Heine ook nog eens running mate is): Of zorgen dat het beleid wordt uitgevoerd, of vertrekken. Kans dat dat voor de verkiezingen nog gebeurt is overigens nul. De ambtenaren weten dat natuurlijk ook.

In de praktijk blijkt het nogal verschil te maken of je als eenling het gevecht aangaat met de gemeente Maastricht, zoals Tom Schilderman, Jeroen van Wegen of de bewoners van de Guineastraat (zie link hieronder), of dat je namens Hudson's Bay of welke grote projectontwikkelaar dan ook aanklopt bij de gemeente om te vertellen hoe je het graag wil hebben. Bij grote investeerders met goede contacten in het stadhuis zakt de gemeente makkelijk door zijn eigen ondergrens als het gaat om de grootte van zelfstandige studio's bijvoorbeeld.

Een ding is zeker. Over een paar maanden zijn er weer nieuwe verkiezingen, maar de vraag is of dat echt tot veranderingen kan leiden. De macht van de zittende ambtenaren in Maastricht is zo groot, dat zij vaak bepalen hoe het beleid wordt uitgevoerd. En daarmee feitelijk kunnen sturen. Ambtenaren kunnen wethouders maken en breken. En dus lopen de wethouders op eieren tussen hun opdrachtgever de gemeenteraad en hun uitvoerder het ambtelijk apparaat. Verkiezingen veranderen nog niets aan de macht van het almaar uitdijend - ook in Maastricht - ambtelijk apparaat. En dat wreekt zich nog meer als wethouders vervolgens zeggen dat de raad op hoofdlijnen moet besturen en zich niet in de details moet verliezen.