Commissie fileert Omgevingsvisie 2040: "Geen onderbouwing”

Inhoudsopgave

De onafhankelijke commissie die het milieueffectrapport (OER) bij de ontwerp-Omgevingsvisie Maastricht 2040 beoordeelt, spaart de plannen van de gemeente niet. In een kritisch advies concludeert de commissie dat Maastricht weliswaar hoge ambities toont – met duizenden nieuwe woningen en een sterke focus op leefkwaliteit – maar dat de onderbouwing daarvan grotendeels ontbreekt. “Belangrijke informatie ontbreekt om het belang van de leefomgeving volwaardig mee te kunnen wegen”, aldus het oordeel.

De kritiek is zo veelomvattend, dat het onmogelijk lijkt om alle adviezen op korte termijn op te volgen. Wethouder Frans Bastiaens houdt niettemin vast aan zijn planning: "De omgevingsvisie wordt eind november aan uw raad aangeboden. Op 10 december vindt de stadsronde over de omgevingsvisie plaats, in januari gevolgd door de domeinronde fysiek en de raadsvergadering." Bastiaens: "Volledigheidshalve benoem ik nog dat het advies van de Commissie niet bindend is, maar uiteraard wel duiding geeft waar het omgevingseffectrapport nog in kan verbeteren."

Ambitieus plan, maar weinig onderbouwing

De gemeente Maastricht wil tot 2040 tussen de 8.000 en 12.000 nieuwe woningen realiseren. Die forse woningbouwopgave moet hand in hand gaan met een gezonde leefomgeving, meer groen en minder autoverkeer. Maar volgens de commissie is het nog volstrekt onduidelijk of die ambities überhaupt in de beschikbare ruimte passen.

De commissie schrijft: “In het OER wordt de vraag gesteld of alle ambities in de beschikbare fysieke ruimte passen, maar deze wordt niet beantwoord.” Een kwantitatieve ruimtelijke analyse – die laat zien waar concrete knelpunten ontstaan tussen wonen, werken, verkeer en groen – ontbreekt volledig. Zonder dat inzicht kan de gemeente volgens de commissie niet beoordelen welke keuzes nodig zijn om haar doelen te halen.

Botsende belangen

Het rapport wijst op meerdere mogelijke spanningen binnen de visie: de ruimte voor werkgelegenheid en mobiliteit tegenover woningbouw, de behoefte aan groen en waterberging tegenover verstedelijking, en de strijd tussen geluidsnormen en bouwlocaties.

Daarnaast vindt de commissie het “begrijpelijk, maar niet vanzelfsprekend” dat Maastricht inzet op groei. Demografische prognoses laten namelijk maar beperkte bevolkingsgroei zien – niet alleen in Maastricht zelf, maar in de hele regio. Als die groei uitblijft, kan dat grote gevolgen hebben voor de leefbaarheid en de economische draagkracht van de stad.

Die risico’s worden in het plan nauwelijks benoemd. De commissie waarschuwt dat “relevante milieu-informatie ontbreekt” en dat alternatieven voor andere demografische scenario’s niet zijn onderzocht.

Onvolledige analyse van milieu en gezondheid

Ook op milieugebied laat het ontwerp volgens de commissie forse steken vallen. Zo ontbreekt informatie over overstromingsveiligheid, waterkwaliteit, geluidsoverlast, luchtkwaliteit en sociale effecten.
“De foto van de leefomgeving is onvolledig”, aldus het oordeel. Vooral bij de geplande woningbouwlocaties is daardoor niet na te gaan of bouwen daar wel verantwoord is.

De commissie constateert dat het OER stelt dat sommige woningen worden gepland op plekken met een hoog risico op hinder, bijvoorbeeld in de spoorzone of nabij bedrijventerreinen. Maar doordat kaarten en onderliggende gegevens ontbreken, is volgens de onderzoekers “niet navolgbaar” om hoeveel woningen het gaat, waar precies en met welke gevolgen voor de gezondheid.

Water, bodem en verkeer onvoldoende onderzocht

Een van de scherpste kritieken betreft de manier waarop water en bodem in de plannen zijn meegenomen. De commissie noemt dat “onvoldoende uitgewerkt”, terwijl juist die thema’s cruciaal zijn bij de locatiekeuze voor nieuwe woningen. Ze adviseert het college daarom om vóór besluitvorming een aanvulling op het milieueffectrapport te maken, waarin ook de risico’s op overstroming en de kwaliteit van het oppervlaktewater worden beoordeeld.

Ook de mobiliteitsaanpak wordt onder de loep genomen. Hoewel de gemeente inzet op een autoluwe binnenstad, is volgens de commissie niet duidelijk hoe een toename van autoverkeer wordt voorkomen. Parkeren op afstand wordt wel genoemd, maar zonder strikte parkeernormen is de effectiviteit daarvan “onzeker”.

Bovendien voorziet de visie in nieuwe hubs langs het Noorderbrugtracé – een gebied dat nu al kampt met verkeersknelpunten. Concrete investeringen in het wegennet blijven uit, waardoor “de huidige problemen alleen maar groter kunnen worden”.

Risico op verdringing van kwetsbare groepen

De commissie waarschuwt verder voor sociale risico’s van de verstedelijkingsplannen. Door de focus op herstructurering en nieuwbouw kan verdringing van bestaande, kwetsbare bewoners optreden. Ook ontbreekt inzicht in de effecten van de plannen op de sociaaleconomische ongelijkheid tussen wijken.

Dat is opvallend, stelt de commissie, omdat het verminderen van ‘gescheiden werelden’ juist een van de hoofdthema’s van de Omgevingsvisie is. “Een analyse van dergelijke effecten met oog voor verschillen in groepen en wijken ontbreekt in het OER.”

Advies: eerst aanvullen, dan pas besluiten

De conclusie van de commissie is helder: het milieueffectrapport moet worden aangevuld voordat de gemeenteraad een besluit neemt over de Omgevingsvisie Maastricht 2040.

De onderzoekers adviseren de gemeente om:

Een kwantitatieve ruimtelijke analyse te maken van alle ambities en ruimteclaims;
De waterveiligheid en waterkwaliteit beter te onderbouwen;
Kaartmateriaal en gegevens over geluid, luchtkwaliteit en gezondheid toe te voegen;
De sociale effecten van de plannen beter in beeld te brengen;
En met duidelijk onderscheidende scenario’s te werken, zodat de ‘hoeken van het speelveld’ worden verkend.

Pas als die informatie beschikbaar is, kan volgens de commissie een “volwaardige afweging van milieu en leefomgeving” plaatsvinden.

Onafhankelijke toets

De commissie die het oordeel opstelde, is een onafhankelijk adviesorgaan bij wet ingesteld, dat de kwaliteit van milieueffectrapportages toetst. De commissie schrijft zelf geen milieueffectrapporten; dat doet de initiatiefnemer – in dit geval de gemeente Maastricht. De gemeenteraad beslist uiteindelijk over de definitieve Omgevingsvisie 2040.