De ananas van proost Engelbert Boonen

Al dertig jaar ben ik een trouw lid van het Koninklijk Limburgs Geschied- en Oudheidkundig genootschap (LGOG), dé vereniging op het gebied van de geschiedenis van de Nederlandse provincie Limburg. Als lid van het LGOG mocht ik afgelopen donderdagmiddag deelnemen aan een excursie in de Sint Servaasbasiliek. Tijdens de rondleiding werden onder meer de sacristie, de crypten en de romaanse Keizerzaal op de bovenverdieping van het westwerk van de basiliek bezocht. Ondanks dat ik al mijn hele leven in Maastricht woon, heb ik me nooit bijzonder verdiept in de interessante geschiedenis van de Sint Servaasbasiliek. Het aantal bezoeken dat ik heb gebracht is zelfs te verwaarlozen. Graag neem ik de lezer mee naar de Sint Servaasbasiliek. 

De oostcrypte
Samen met onze gids Arnold Sanders daalden we onder meer af naar de oostcrypte. Sinds 1992 heeft de crypte de functie van lapidarium (‘stenenverzameling’). Archeologische vondsten waarvoor geen plaats is in de schatkamer van Sint Servaas worden hier tentoongesteld. Zo kun je hier Frankische sarcofagen bewonderen, alsmede de romaanse cenotaaf van Monulfus en Gondulfus. Deze elfde-eeuwse stenen ark wordt traditioneel in verband gebracht met de Maastrichtse heilige bisschoppen Monulfus en Gondulfus.

Keizerzaal
Om de Keizerzaal te bereiken moet je via een traptoren bijna honderd treden beklimmen. Donderdag was mijn tweede bezoek aan deze imposante zaal. Op 4 juni van dit jaar was ik er de eerste keer tijdens de officiële uitreiking van het vierde deel van het Limburgs Oorkondenboek. Dit boek bevat maar liefst tachtig oorkonden van het Sint Servaaskapittel uit de periode 1062-1300. Tijdens de uitreiking van het boek stond de zaal vol met stoelen voor genodigden, maar tijdens het bezoek donderdag was de zaal helemaal leeg. Ik waande mij gelijk in de middeleeuwen. 

Schatkamer
Donderdag behoorde een bezoek aan de schatkamer van Sint Servaas ook tot de activiteit van het LGOG. Voor zover ik me kan herinneren was ik nog nooit eerder in de schatkamer geweest. Ik was erg onder de indruk. De schatkamer is meer dan de moeite waard. Iets dat ik niet wist, is dat de kerkschat van Sint Servaas internationaal hoog staat aangeschreven en één van de rijkste kerkelijke schatkamers van Europa is. Sowieso is het de grootste en oudste kerkschat van Nederland. Ondanks de omvang van deze kerkschat, is de huidige schat slechts een fractie van wat deze ooit is geweest. Na de inname van de stad door de Fransen in 1794 kregen klooster en kerken zware oorlogsbelastingen opgelegd door de Franse bezetter, zo ook het Sint Servaaskapittel. Een deel van de kerkschat moest om die reden omgesmolten worden in gouden en zilveren baren. Diverse belangrijke onderdelen van de kerkschat waren door kanunniken in veiligheid gebracht, maar een deel daarvan is nooit teruggevonden of verdween naar buitenlande musea en bibliotheken.

Engelbert Boonen
Tot de kerkschat van Sint Servaas behoort ook de zogenaamde ‘ananasbeker’, in 1626-27 vervaardigd door de Maastrichtse zilversmid Petrus van Dijck. Deze beker, die op een ananas lijkt, was bedoeld als houder voor de uit de Romeinse tijd stammende drinknap van Sint Servaas. Het Sint Servaaskapittel verwierf de beker tijdens het bewind van proost Engelbert Boonen, maar het is niet zeker of hij ook de schenker is. Wel schonk Engelbert aan het kapittel een massief zilveren beeld van de Heilige Martinus van Tongeren. Dit beeld viel helaas ten prooi aan de hiervoor genoemde omsmelting om te kunnen voldoen aan de Franse oorlogsbelastingen.

De in 1544 in Brussel geboren Engelbert Boonen kwam uit een zeer vooraanstaande familie, en werd in 1614 door de aartshertogen Albrecht en Isabella benoemd tot proost van het kapittel van Sint Servaas. Hij was toen zeventig jaar oud en reeds veertig jaar kanunnik van het kapittel. Zo goed als zeker was Engelbert een moederlijke oom van de omstreeks 1570 geboren licentiaat Jacques de Booms, die onder meer pensionaris van Maastricht was, alsmede schepen van het Brabants Hooggerecht van de stad. Ook was Jacques onder meer luitenant-drossaard van het Land van Valkenburg en auditeur van Maastricht. In militaire context is een auditeur een functionaris die belast was met het onderzoek van zaken in het kader van militaire rechtspraak. Via zijn dochter Isabella de Booms, die op 5 maart 1597 werd gedoopt in de Sint Nicolaaskerk in Maastricht, is Jacques de Booms een voorvader van mijn opa Joseph (Joep) Caenen. Isabella de Booms trouwde in 1621 met Frederick van Randenraedt, die zijn schoonvader opvolgde als luitenant-drossaard van het Land van Valkenburg. Een broer van Frederick was Adam van Randenraedt, die in de periode 1625-1627 de Brabantse burgemeester van Maastricht was.

Engelbert Boonen overleed op 5 mei 1629 en werd begraven aan de voet van het hoofdaltaar in de kloosterkerk van het Annunciatenklooster, destijds gelegen in de Wycker Grachtstraat.

Hieronder is een selectie van de foto’s te bekijken die ik afgelopen donderdag maakte.