Inhoudsopgave
Het Joodse bruidje is één van de meesterwerken van de wereldberoemde zeventiende-eeuwse Nederlandse schilder Rembrandt van Rijn. Het schilderij is eigendom van de gemeente Amsterdam en hangt sinds 1885 in het Rijksmuseum. De titel waaronder het schilderij bekend staat, moet echter niet al te letterlijk worden genomen. Het is namelijk onzeker of de afgebeelde vrouw Joods is. De identiteit van het koppel is nog altijd onderwerp van speculatie. Bijna tweehonderd jaar geleden, in het jaar 1828, verscheen een écht Joods bruidje voor de ambtenaar van de burgerlijke stad van de stad Maastricht. In dat jaar zwaaide koning Willem I nog de scepter over het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Van een zelfstandig Koninkrijk België was nog geen sprake. Graag neem ik de lezers van De Nieuwe Ster opnieuw mee op een boeiende reis door de tijd.
Een jonge weduwnaar
Op 10 juli 1828 ontving de Maastrichtse ambtenaar van de burgerlijke stand een jong koppel. Het waren de negenentwintigjarige Rooms-Katholieke schoenmakersknecht Laurens Ritchi en de eenentwintigjarige dienstmeid Magdalena Marchand. Ondanks zijn jonge leeftijd was Laurens al bijna twee jaar weduwnaar. Nadat zijn eerste echtgenote Maria Joanna Jung op 23 augustus 1826 een levenloos meisje ter wereld had gebracht, was zij zelf drie weken later overleden, slechts vierentwintig jaar oud. Laurens en Maria Joanna waren toen woonachtig in de Hoenderstraat.
Hoewel de bruidegom een geboren Maastrichtenaar was, hij had op 13 maart 1799 in de Abtstraat het levenslicht gezien als zoon van de arbeider Jan Ritchi en diens echtgenote Maria Hinnevee, was de bruid ter wereld gekomen in Gulpen.
Een Joodse afkomst
Als je het geboorteregister van Gulpen raadpleegt, zul je geen geboorteakte vinden van een meisje dat Magdalena Marchand heette. Magdalena werd namelijk op 4 augustus 1806 geboren onder een andere naam, namelijk Sara Mozes, dochter van de zestigjarige Joodse slachter Mozes Salomon en zijn echtgenote Rachel Mozes. Op 1 december 1807 kwam vader Mozes reeds te overlijden. Op grond van Franse wetgeving van keizer Napoleon I werden Joodse inwoners van het Franse Keizerrijk, waarvan Gulpen toen ook deel uitmaakte, verplicht gesteld een vaste familienaam te kiezen. Ook Rachel Mozes nam voor zichzelf en haar dochter Sara Mozes een vaste familienaam aan. Moeder en dochter zouden voortaan onder de familienaam Marchand door het leven gaan. Ook hun voornamen liet moeder Rachel wijzigen. Voor zichzelf koos Rachel de voornaam Rosetta. Haar dochter Sara kreeg de nieuwe voornaam Magdalena.
Op 30 maart 1817 overleed Rosetta Marchand, die dus voorheen Rachel Mozes heette. Volgens haar overlijdensakte was zij vijftig jaar oud en geboortig van Heinsberg, tegenwoordig een stad in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. Haar dochter Magdalena Marchand bleef als tienjarig weesmeisje achter.
Joodse nakomelingen
In de periode 1829-1854 werden tien kinderen geboren uit het huwelijk Ritchi-Marchand, waarbij de ambtenaar van de burgerlijk stand zowel de familienaam Ritchi als Ritschi hanteerde bij het opmaken van de geboorteakten. In die periode woonde het gezin in de ‘Bosch barakken straat’ (ook bekend als Boschbarakken), het tegenwoordige Achter de Barakken bij de Boschstraat. Van die tien kinderen zouden drie zonen en twee dochters trouwen. De zonen trouwden met dames uit de families Voorjans en Raemaekers, terwijl de dochters een huwelijk aangingen met heren uit de families Schimmel en Loffeld. Omdat het Jodendom steeds opnieuw wordt doorgegeven van moeder op dochter zou het interessant zijn om te onderzoeken of de twee gehuwde dochters van Magdalena Marchand via de vrouwelijke lijn nog hedendaagse Maastrichtse nakomelingen hebben. Dat zou namelijk betekenen dat die nakomelingen in de vrouwelijke lijn Joods zouden zijn.
Ben jij een nakomeling van Magdalena Marchand?
Op 20 april 1877 blies Magdalena Marchand haar laatste adem uit. Zij was toen zeventig jaar oud. Na haar overlijden zou Laurens Ritchi in december 1879 verhuizen naar het Lindenkruis. Hij zou zijn Joodse echtgenote nog negen jaar overleven. Op 4 september 1886 overleed hij op zevenentachtigjarige leeftijd. Hij was toen nog steeds woonachtig aan het Lindenkruis. Twee van zijn zonen, Petrus en Joannes Michael, deden aangifte van het overlijden van hun vader. Allebei waren ze werkzaam in een van de Maastrichtse aardewerkfabrieken.
Heet jij of je (groot)moeder Ritchi, en ben jij nieuwsgierig of je een nakomeling bent van de Joodse Magdalena Marchand? Dan mag je mij een e-mail sturen.
