Inhoudsopgave
Het lezersbestand van De Nieuwe Ster bestaat niet enkel uit Maastrichtenaren. Ook (ver) buiten Maastricht kent de digitale krant een lezerspubliek. Vanaf deze week zal ik dan ook af en toe verhalen uit het duister van het verleden halen die zich buiten de huidige gemeente Maastricht hebben afgespeeld.
Deze week start ik met een verhaal uit mijn eigen familieverleden. Het gaat over een hoogzwangere jonge bruid, een vierendertig jaar oudere bruidegom en een soldaat van Napoleon die vanuit het huidige Polen een tranentrekker van een brief stuurde naar zijn ouders in Teuven. Graag neem ik u mee naar het bijzonder spannende jaar 1812. In dat jaar zwaaiden de Franse keizer Napoleon I en zijn familieleden over een groot van Europa de scepter. Maar het was ook het jaar dat de Franse keizer zijn macht begon te verliezen en het Eerste Franse Keizerrijk zich langzaam richting de rand van de afgrond begon te begeven.
Een leeftijdsverschil van vierendertig jaar
Eén van mijn voorvaderen was de landbouwer Jacobus Frints die in 1754 ter wereld kwam in Margraten. Jacobus was een betovergrootvader van mijn in 1915 in Margraten geboren opa Joseph (Joep) Caenen. Toen Jacobus op 19 april 1813 in Margraten overleed, was hij negenenvijftig jaar oud. Hij liet een vijfentwintigjarige weduwe (Anna Elisabeth Rompen) en een ruim drie maanden oud dochtertje (Maria Catharina Frints) achter. De omstandigheden rondom de verwekking van Maria Catharina Frints zullen waarschijnlijk voor eeuwig in nevelen gehuld blijven. Maria Catharina kwam op 1 januari 1813 in Margraten ter wereld, zodat zij eind maart of begin april 1812 verwekt zal zijn. Het zou echter nog tot 29 oktober 1812 duren voordat Jacobus Frints en Anna Elisabeth Rompen voor de ambtenaar van de burgerlijke stand van Margraten stonden om zich in de echt te laten verbinden. Een achtenvijftigjarige bruidegom en een hoogzwangere vierentwintigjarige bruid, het zal een bijzonder bruidspaar zijn geweest. Een leeftijdsverschil van maar liefst vierendertig jaar. Was de in 1788 in Teuven geboren Anna Elisabeth Rompen wellicht de dienstmeid van de oudere Jacobus Frints, en was de situatie een keer uit de hand gelopen?
Een begeerde huwelijkspartij van drie maanden oud
Maria Catharina Frints zal vanaf de leeftijd van drie maanden naar alle waarschijnlijk één van de meest begeerde huwelijkspartijen van Margraten zijn geweest. Haar vader Jacobus, van wie zij de enige erfgenaam was, bleek namelijk redelijk vermogend te zijn. Op 3 juli 1813 begaf notaris Johan Matthias Kemmerling zich vanuit zijn woonplaats Gulpen naar Margraten en liep door alle gebouwen en vertrekken die tot de boerderij van de overleden Jacobus Frints behoorden. Nauwgezet noteerde de notaris alles wat hij aantrof, van overhemden tot een bijenkorf, en van paarden tot ketels. Buiten alle roerende zaken beschreef notaris Kemmerling ook zo’n vijfenveertig in het sterfhuis aangetroffen afschriften en uittreksels van notariële akten die betrekking hadden op alle onroerende eigendommen van Jacobus. Maria Catharina Frints en haar moeder zaten er dus warmpjes bij. Anna Elisabeth Rompen zou als zesentwintigjarige weduwe ruim een jaar later hertrouwen met de vier jaar jongere Nicolaas Wetzels, een zoon van een volle nicht van haar overleden echtgenoot. Maria Catharina Frints zou uiteindelijk in 1834 de bruid worden van haar dorpsgenoot Johannes Caenen, een zoon van de eveneens zeer vermogende landbouwers Pieter Caenen en Maria Catharina Nelissen.
Een soldaat van Napoleon
Op 6 augustus 1812, bijna drie maanden voordat Anna Elisabeth Rompen met haar veel oudere bruidegom in het huwelijksbootje stapte, schreef haar twintigjarige broer Jean Henri Rompen een brief aan zijn in Teuven woonachtige ouders Joannes Rompen en Maria Vaessen. Hij schreef de brief vanaf de Wislaschoorwal (destijds Nehrung geheten, de Duitse benaming). Over de Wislaschoorwal loopt tegenwoordig de grens tussen Polen (Pommeren) en Rusland (Kaliningrad, voorheen Koningsbergen geheten). Waarom bevond Jean Henri Rompen zich in 1812 ruim 1.100 kilometer verwijderd van zijn geboorteplaats Teuven? Hij maakte als soldaat onderdeel uit van het 9e regiment artillerie te voet (artillerie à pied) van de Grande Armée van keizer Napoleon I. In 1812 vond de beroemde Franse veldtocht naar Rusland plaats. De Franse keizer wilde tsaar Alexander I van Rusland op zijn knieën krijgen. De Russische veldtocht eindigde in een enorme catastrofe voor Napoleon en zou het begin inluiden van de ondergang van het Eerste Franse Keizerrijk.
"We zullen elkaar niet meer zien voor het einde van het jaar"
In zijn in het Rijksarchief te Luik bewaard gebleven ontroerende brief, beschrijft Jean Henri Rompen hoe hij samen met zijn medesoldaten vanuit de Duitse vestingstad Wesel (tegenwoordig gelegen in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen) op 27 mei 1812 een voettocht van bijna 1.700 kilometer maakte naar Pillau (tegenwoordig Baltiysk geheten, gelegen in het eerder genoemde Kaliningrad), waar de soldaten in augustus arriveerden. Een dag later zou het regiment te voet naar het eerder genoemde Nehrung (de Wislaschoorwal) gaan, waar Jean Henri zijn brief schreef. Hij keek uit op de Baltische Zee, zo schreef hij in zijn brief.
Jean Henri sloot zijn brief af met het navolgende (vrij vertaald): “Lieve vader en moeder, we zijn ontzettend ver van elkaar verwijderd, en deze afstand zal nog groter gaan worden. We zullen elkaar niet meer zien voor het einde van het jaar, maar ik hoop mijn vaderland wederom te mogen zien. Het is de wil van God en daar kunnen we niets aan veranderen. Laten we hopen dat God onze gids zal zijn, dat hij ons leger zal zegenen, dat hij een einde zal brengen aan deze oorlog, en dat hij ons zegevierend terug zal brengen naar het vaderland”.
Voor zover bekend zou Jean Henri Rompen nooit meer terugkeren uit Oost-Europa. Zo goed als zeker is hij gesneuveld of door honger, kou en verzwakking om het leven gekomen.
