Inhoudsopgave
Het college van burgemeester en wethouders vindt dat de ambtelijke organisatie van Maastricht te langzaam haar cultuur verandert, te langzaam levert. "Die conclusie delen wij als directie. En ook medewerkers moeten voelen dat het anders moet", zei gemeentesecretaris Gert-Jan Kusters dinsdagavond in de raadszaal.
Kusters praatte dinsdagavond de politiek bij over de ontwikkelingen in de ambtelijke organisatie, waar nu 1900 mensen in vaste dienst werken. Hij trok nadrukkelijk het boetekleed aan voor wat er niet goed gaat. Maar hij gaf behalve verklaringen ook flink wat tegengas tegen het stadsbestuur. "Wie heeft nou het lef en de durf om te zeggen: dit gaan we niet doen?"
Oogkleppen
Die boetedoening klonk in een aantal oneliners zo:
- "We moeten oplossingen verzinnen in plaats van onmogelijkheden debiteren."
- "We moeten meer naar de geest van de regel handelen."
- "We moeten meer naar buiten gaan."
- "Vakmanschap mag er wel zijn, maar dat is niet voldoende. We moeten dat vakmanschap kunnen toepassen aan wat de inwoners willen, aan wat het bestuur wil. Hoe voorkomen we dat vakmanschap oogkleppen op heeft?"
- "De bestuurlijke antenne kan beter: wat betekent dit voor mijn bestuur? Dat mag je zeker verwachten van de leidinggevende ambtenaren."
- "Er zijn te veel voorbeelden waar we niet goed performen. Ik noem de balk en het raam. Dat zijn voorbeelden die spreken."
Ambities
De hoogste ambtenaar, scharnierpunt tussen het college en de ambtenarij, sloeg ook terug. Waar wethouder Manon Fokke van financiën bij elk begrotingsoverschot van de afgelopen jaren riep dat het geld niet terug moet naar de burger omdat de stad "veel ambities heeft", kwam de gemeentesecretaris daartegen nadrukkelijk in het verweer.
Lef
Kusters wees erop dat ieder groot project in de stad een beroep doet op dezelfde expertise in het stadhuis. "Ook als projecten worden gestapeld, is de houding dat alles moet kunnen. De ambitie blijft ook terugkomen in de begroting. De bestuurder vindt dat ook, dus wij blijven stapelen. Maar we hebben de capaciteit niet. Wel het geld, maar niet het personeel. Wie heeft nou het lef en de durf om te zeggen: 'dit gaan we niet doen'. De Kennedybrug gaan we niet doen. We zouden een lijst moeten maken van zaken die belangrijk zijn, die minder belangrijk zijn en zaken die onbelangrijk zijn. Maar is het bestuur ook in staat die keuze te maken?"
Loyaal
Kusters: "Zo'n stapeling van ambities. Dat doet wat met een organisatie. Er is druk vanuit de raad, vanuit het college. Alles moet aangepakt en alles moet snel opgelost. Dat brengt de onafhankelijkheid van het ambtelijk advies in het gedrang. Maar dat onafhankelijk advies is een belangrijke onderlegger in ons bestuurlijk bestel. Een ambtenaar moet onafhankelijk kunnen adviseren, het bestuur besluit toch wel. Heeft het bestuur besloten, dan moet de ambtenaar dat besluit volstrekt loyaal uitvoeren. Maar juist het bestuur wordt beter van onafhankelijke adviezen, van een kritische organisatie."
Verharding
De druk loopt in het stadhuis hoog op. Kusters: "In de 100.000+ gemeenten hebben we het over de emotionele druk. Dat gaat over bejegening. Verharding is een issue. Dat zie je terug in debatten tweede kamer. Dat sijpelt door in raad. Die verharding vindt zijn weg dan weer in de pers. En vervolgens gaat het publiek oordelen over ambtenaren. Ambtenaren moeten niet van suiker zijn. Maar realiseert u zich wat het doet met een ambtenaar? De een kan daar goed tegen, de ander helemaal niet. We hebben een Jonge ambtenaren club, JAM. Die geven een duidelijk signaal. Het raakt hen hoe politiek-bestuurlijk over ambtenaren wordt gesproken."
Feedback
Volgens Kusters is het geven en ontvangen van feedback niet vanzelfsprekend in Maastricht. "Dat is in dit huis niet zo gemakkelijk. Dat gaat al snel over gevoelens van veiligheid en onveiligheid."
Arbeidsinspectie
Kusters: "Onze OR en vertrouwenspersonen signaleren dat er een duidelijke verhoging is van het aantal mensen dat contact zoekt met vertrouwenspersonen. Dat is zodanig dat vanuit organisatie is gevraagd om Arbeidsinspectie te laten komen kijken."
Dossier
Aan de andere kant gaf Kusters ook verklaringen waarom het zo lang duurt. Op de vraag van Jo Smeets van Maastricht van Nu of de directie het niet voor elkaar krijgt om zaken te versnellen, zei Kusters: "De vraag is makkelijker te stellen dan op te lossen. Waar zit het nou in? Dat moet je dan per dossier uitdiepen. Wie heeft wanneer wat gedaan? Hoe kan het dat dit dossier zo wordt ingevuld? Om een vergunning rond te krijgen, heb je acht, negen mensen nodig die daar allemaal iets van moeten vinden. Duurzaamheid, monumenten, financiën. Als één iemand niet levert, dan zit de vergunningaanvraag vast."
Spreiden
Raadslid Nol Beckers van het CDA toonde als een van de weinige raadsleden ook zelfreflectie. Hij merkte op dat veel beter geprioriteerd moet worden. "We moeten werken met een lange termijn agenda. We moeten onze ambities veel beter spreiden."
Do0rbraak
Dat is precies wat Kusters ook wilde horen. Sterker: Het aanbrengen van prioriteiten is een van de zes 'doorbraak'-projecten, die geformuleerd zijn om de ambtelijke molens sneller te laten draaien. "We moeten meer prioriteren, meer focus aanbrengen. We zijn gaan werken met portfoliomanagement."
Wortel
Die zes doorbraak-projecten moeten nog dit jaar zichtbare impact hebben. Het gaat dan om ambulant werken/dichter bij de mensen, AI/slimmer werken, verbeteren van de interne dienstverlening/duidelijke rollen/beter samenwerken, transparante vergunningsverlening/voorbeelden balk en raam, en het gaat over besluitvorming. Over die laatste, waarvoor Kusters zelf de kar trekt: "Besluitvorming moeten we bij de wortel aanpakken. Ons bestuur, onze raad moet eerder aan de knoppen kunnen komen. We moeten in scenario's denken, richting kunnen geven in plaats van kant en klaar collegevoorstellen neerleggen."
Boosheid
Maar vooralsnog is het vooral een kwestie van lange adem. Kusters: "Het blijkt taai om de cultuur te veranderen. Dat leidt tot ongeduld, tot teleurstelling en zelfs tot boosheid. Directie en college zijn daarover in gesprek."
Grip
Een van die directieleden ging daar nog wat dieper op in. "Het klopt dat voor de buitenwereld een vergunning een simpel iets lijkt. Maar grip krijgen op al die acties van medewerkers is best een uitdaging. Het gaat ook om die ambtenaren die betrokken zijn bij advisering over alle zaken. We hebben 150 ambtenaren die een hele cruciale rol hebben. We zijn nu bezig om prioritering op goede manier op te zetten."
Talent
Kusters had ook lovende woorden voor zijn ambtenaren. "Het zijn hardwerkende ambtenaren die veel trots voelen voor de stad Maastricht. Velen komen ook uit Maastricht. We doen hier hele grote dingen, zijn bezig met echt grote bouw- en infraprojecten. Waar ik hoor dat vele andere gemeenten de grootste moeite hebben om vacatures in te vullen, wil veel talent bij ons aan de slag. We hebben al gesprekken met kandidaten voordat vacatures worden opengesteld. Dat werkt heel goed."
Maurice Ubags
Van onze partner
Maurice Ubags
Maurice Ubags
