Inhoudsopgave
Met veel schoonheid was ze niet begiftigd, zo vertelde ze op 21 december 1756 aan de Maastrichtse notaris Maurus Vaessen. Ook liet ze de notaris weten dat ze een zwak gestel had. Het waren uitspraken van Marie Claire Ferrier. Zij had zich op die dag gemeld bij notaris Vaessen om haar verhaal te vertellen. Ruim vijf maanden eerder, op 9 juli, was ze dertien jaar geworden. Omdat ze nog minderjarig was, waren haar ouders Johannes Ferrier en Maria Catharina Nijst ook aanwezig. Marie Claire was in een bijzonder lastige situatie terechtgekomen. Ze verzocht notaris Vaessen om haar verklaringen op schrift te stellen. De notaris nam zijn ganzenveer ter hand en ging aan de slag. Deze week neem ik de lezers van De Nieuwe Ster mee naar het jaar 1756. In dat jaar vond op 18 februari bij de Duitse stad Düren de sterkste aardbeving plaats die ooit in Duitsland is waargenomen. Deze aardbeving is zelfs één van de zwaarste aardbevingen die West-Europa ooit gekend heeft. Ook in Maastricht veroorzaakte de aardbeving grote schade.
Huwelijksaanzoeken van een baron
Op enig moment had de uit Hannover afkomstige Johan George baron van Crohnen zijn oog laat vallen op de toen twaalfjarige Marie Claire Ferrier, zo valt te lezen in de akte van notaris Vaessen. De baron was kapitein onder het regiment infanterie van generaal graaf van Pretorius. Hoe oud de baron zelf was, vertelt de akte helaas niet. Marie Claire verklaarde dat de baron had laten blijken verliefd te zijn op haar. Meerdere keren had hij haar al ten huwelijk gevraagd. Ze wist toen niet eens wat een huwelijk was, zo vertelde ze. Bovendien voelde zij geen enkele genegenheid voor de baron. Bij elk huwelijksaanzoek had zij de baron standvastig afgewezen. Haar vader Johannes Ferrier had zich echter door de mooie praatjes en beloften van de baron laten overhalen om zijn dochter te bewegen met de baron te trouwen, ondanks dat zij toen dus pas twaalf jaar oud was.
Marie Claire wordt gedwongen tot een huwelijk
Waarschijnlijk zag de vader van Marie Claire veel potentie in een huwelijk van zijn dochter met een baron. Het zou zijn familie hoger op de maatschappelijke ladder kunnen brengen. Blijkbaar had de baron allerlei beloften gedaan aan Johannes Ferrier. Hierdoor begon hij in te praten op zijn dochter. Marie Claire moest en zou een huwelijk sluiten met de baron. Omdat Marie Claire tegenstribbelde, ging haar vader een andere weg bewandelen. Uiteindelijk zou hij zijn dochter met zware dreigementen en intimidaties gedwongen hebben om te trouwen met de baron, ondanks dat Marie Claire dus niet precies wist wat een huwelijk was.
Op 4 februari 1756 werd Marie Claire onder dwang vervoerd naar het dorp Kanne, waar pastoor Mattheus Germeau klaar stond om het huwelijk in te zegenen. Kanne viel destijds onder het prinsbisdom Luik. Zonder dat het huwelijk drie achtereenvolgende zondagen was afgekondigd, werd Marie Claire gedwongen om enige woorden die haar in de mond werden gelegd, uit te spreken. De impact van die woorden had zij zich niet beseft. Ze had alles gedaan om onder de dreigementen van haar vader uit te komen. Door het uitspreken van die woorden was ze nu, ondanks haar zeer jeugdige leeftijd van twaalf jaar, getrouwd met baron van Crohnen.
Dispensatie vanuit Luik
Na het bestuderen van de inschrijving van het huwelijk in het trouwregister van de kerk van Kanne blijkt inderdaad dat er geen huwelijksafkondigingen hadden plaatsgevonden. Die afkondigingen hielden in dat drie zondagen achter elkaar in de kerk het voorgenomen huwelijk werd aangekondigd. Iedereen die meende een bezwaar te hebben, kon dat bezwaar dan kenbaar maken. In de huwelijksinschrijving is vermeld dat de vicaris-generaal van het prinsbisdom Luik tegen betaling dispenstatie (vrijstelling) had verleend voor die huwelijksafkondigingen. De pastoor noteerde dat de bruid parochiaan was van de Sint Catharinakerk in Maastricht. In die tijd lag die kerk op de Houtmarkt, schuin tegenover de Sint Matthijskerk. De Houtmarkt lag op de overgang tussen de Markt en de Boschstraat. De huwelijksafkondigingen hadden dus (ook) formeel moeten plaatsvinden in de Sint Catharinakerk. Omdat vanuit Luik was toegestaan dat vooraf geen ruchtbaarheid aan het huwelijk gegeven hoefde te worden, kon het huwelijk dus met zeer grote haast tot stand komen.
Marie Claire trekt zich terug in een klooster
Omdat Marie Claire niet wilde trouwen met de baron had zij ook geweigerd om na de huwelijksinzegening het bed met hem te delen. Onmiddellijk na het huwelijk had zij zich teruggetrokken in een klooster in Luik om daar tijdelijk te verblijven. Deze verklaring van Marie Claire roept allerlei vragen op. Hoe kon het gebeuren dat zij werd gedwongen tot een huwelijk en zich daarna kon terugtrekken in een klooster? Was zij als twaalfjarig meisje zelfstandig naar Luik gereisd, of had zij hulp gekregen?
Toen zij in het klooster verbleef, werd zij gedwongen een schriftelijke volmacht te verlenen aan baron de Crohnen. Die volmacht had betrekking op de nalatenschap van de oom van Marie Claire, Michiel Ferrier, van wie zij één van de erfgenamen was. Met behulp van die volmacht zou baron de Crohnen zich meester kunnen maken van die nalatenschap. Marie Claire had zich op het moment van ondertekenen niet beseft waar zij voor tekende. Zij wilde die volmacht dus intrekken. Bovendien protesteerde zij ten zeerste tegen het bestaan van een huwelijk tussen haar en de baron. Volgens Marie Claire was het huwelijk nietig omdat het in strijd was met alle reglementen rondom huwelijken. Ook vond zij dat het huwelijk door haar jeugdige leeftijd in strijd was met “het regt der nature”.
Een nietig huwelijk
De kwestie rondom de nietigheid van het huwelijk zou zich nog lang voortslepen. Volgens een latere aantekening in het trouwregister van Kanne werd het huwelijk tussen Marie Claire en baron van Crohnen in 1758 nietig verklaard door de kerkelijke rechtbank van het prinsbisdom Luik.
Bij de inhoud van de akte van notaris Vaessen kunnen diverse vragen gesteld worden. Had Johannes Ferrier zijn twaalfjarige dochter inderdaad tot een huwelijk met een volwassen man gedwongen? Waren de mooie beloften van de baron slechts fabeltjes en kreeg Johannes Ferrier daarom spijt van het feit dat hij zich sterk had gemaakt voor het huwelijk? Waarom was het belangrijk dat de notaris vermeldde dat Marie Claire geen schoonheid was en een zwak gestel had? Wilden de ouders van Marie Claire daarmee duidelijk maken dat de baron niet was gevallen voor het uiterlijk van hun dochter, maar dat hij uit was op de erfenis van haar oom Michiel? Waarom werd het huwelijk in Kanne gesloten? En hoe kon het zijn dat de pastoor van Kanne de jeugdige leeftijd van de bruid niet opmerkte? Verder onderzoek zal wellicht meer aan het licht brengen.
