Unieke Jezuïetenberg wil geen toeristische grot worden

Inhoudsopgave

Tussen 1880 en 1960 trokken jezuïeten op hun vrije woensdag ter ontspanning de Jezuïetenberg in. De Jezuïetenberg is een voormalige mergelgroeve, ook wel bekend als de Fallenberg, en maakt deel uit van de Cannerberg in Maastricht. De jezuïeten maakten er tekeningen, schilderingen en sculpturen. Hierdoor is er een uniek onderaards museum ontstaan dat zich bevindt in een van de mooist bewerkte kalksteengroeven ter wereld.

In 1967 vertrokken de jezuïeten uit Maastricht en een jaar later werd de Jezuïetenberg overgedragen aan de Stichting Jezuïetenberg. In 1996 verkreeg de groeve de status van rijksmonument. In de periode dat de Jezuïetenberg werd gebruikt door de jezuïeten werden ongeveer 400 werkstukken gemaakt. Een deel ervan is door instortingen verloren gegaan, maar zo'n 350 werkstukken zijn nog te zien.

Een van de pareltjes in de berg: de kapel met het altaar en de kerststal. *Foto: Rob Heckers*

Eerste rondleidingen
Peter Houben was dertig jaar bestuurslid bij de stichting en is sinds 2008 ambassadeur van de groeve. Ook is hij nog steeds gids. “In 1960 gaf ik mijn eerste rondleidingen in de berg. Ik was toen tweedejaars op de HBS. Met de verkenners gingen we in de winter regelmatig kamperen in de Jezuïetenberg. Ik kan wel stellen dat ik het gangenstelsel op mijn duimpje ken.” Terwijl Peter in 1960 zijn eerste rondleiding gaf, vond de eerste rondleiding in de berg precies 100 jaar eerder plaats. Het laatste huis aan de Cannerweg, dat tevens het dichtst bij de ingang van de Fallenberg lag, was Café à Frontière. Uitbater Pierre Moors begon toen toeristen rondleidingen te geven in de berg. Hij liet in 1903 een boekje drukken getiteld Een kijkje in den Cannerberg en enige ansichtkaarten.

Een prachtige tekening in kleur van de Rozenhoedkaai in Brugge. *Foto: Rob Heckers*

Geen toeristische grot
Tegenwoordig bezoeken per jaar zo’n 6.000 belangstellenden de Jezuïetenberg. “Dat is weinig in vergelijking met bijvoorbeeld de Gemeentegrot in Valkenburg”, zegt Houben. “Maar we zijn dan ook geen toeristische grot. Je kunt bij ons alleen een groepsrondleiding met minimaal tien personen op afspraak boeken. Daarnaast hebben we op zaterdag rondleidingen voor zogenoemde samengestelde groepen. Dit is als je met minder dan tien personen bent. Ook hiervoor is vooraf aanmelden verplicht In totaal kent de groeve 18 kilometer aan gangenstelsel. Een rondleiding gaat in anderhalve kilometer langs de hoogtepunten en duurt ongeveer anderhalf uur.”

Dagboeken
De Jezuïetenberg is in totaal 25 hectare groot. Slechts een vijfde deel ervan is in gebruik voor rondleidingen. Volgens Houben heeft dit alles met veiligheid te maken. “Het deel waar wij de rondleidingen verzorgen, wordt twee keer per jaar geïnspecteerd door een Belgische geoloog die hiervoor gecertificeerd is. Het overige deel van de berg wordt één keer per jaar gecontroleerd.” Opmerkelijk is dat de stichting van alle 350 werkstukken de geschiedenis kent. “De jezuïeten hielden dagboeken bij, waarbij zeer nauwgezet alles werd beschreven wat ze op een dag deden. Ook als ze op woensdag de berg introkken om te ontspannen, beschreven ze dit nauwgezet.”

De Doopkapel met een wandtekening van de Pietà van Michelangelo als inspiratie. Het is een van de oudste nog bestaande werken van de jezuïeten in de berg. *Foto: Rob Heckers*

Hobby
Ondanks dat de Jezuïetenberg volgens Houben een van de mooist bewerkte kalksteengroeven ter wereld is, is hij niet echt bekend bij het grote publiek. “We zitten ook niet te wachten op 100.000 toeristen. In totaal zijn we met zo’n twintig gidsen voor wie dit werk een hobby is. We staan ook niet met de pet bij de uitgang aan het eind van de rondleiding. We doen dit omdat we het ontzettend leuk vinden en zeker niet om de fooi die ermee te verdienen valt. De bezoekers betalen al entreegeld voor de rondleiding en daarmee financieren we de kosten die we hebben om de rondleidingen in de Jezuïetenberg in stand te houden.” Kosten die overigens geen sinecure zijn. In het verleden zijn stabilisaties nodig geweest in delen van de groeve en dan praat je al snel over tienduizenden euro’s. Veiligheid duldt geen uitstel, dat moet onmiddellijk aangepakt worden.

Houtskooltekening ‘De Kerstnacht’ van pater Van Well (1882). *Foto: Rob Heckers*

Mysterie
‘De Kerstnacht’ is voor Peter Houben een van de mooiste werken in de groeve. Het is een houtskooltekening die in 1882 werd gemaakt door pater Joannes van Well. Hij liet zich hierbij inspireren door het werk van de Oostenrijkse schilder Albert Rieger. “Ik vind het een prachtig werk waar je uren naar kunt kijken. Het straalt mysterie uit. Maar om heel eerlijk te zijn vind ik eigenlijk alles in de berg mooi.”