Wie beslist over ons erfgoed? Een open zenuw geraakt

Inhoudsopgave

Maastricht is een historische stad met natuurlijk ook historische figuren. 'Onze' Peter Debye won de Nobelprijs. Hij werd later in opspraak gebracht vanwege vermeende nazi-sympathieën, hij zou er op zijn minst geen afstand van hebben genomen. Van de beschuldiging bleef na onderzoek niets overeind. Zijn buste staat nog steeds op de overloop van de eerste verdieping in het stadhuis.

OPINIE

Aan de andere kant van die overloop hangt een schilderij van Ephraim Daniel Pichot. Hij kwam in opspraak als houder van slaven. Ook van dat verhaal bleef uiteindelijk niets over, mede dankzij speurwerk van verslaggever Hub Brandts. Het werk hangt er nog.

Dan Hubert en François de Stuers. Hoge militaire en civiele bestuurders in koloniaal Indië. Hoewel ze nooit in opspraak zijn geweest, is na de machseuverdrach - dan worden de beelden altijd even weggehaald - door de burgemeester en door wethouder Manon Fokke besloten de beelden niet meer terug te plaatsen. Ze hebben er zeker sinds de jaren vijftig onafgebroken gestaan, zo zegt een oud hoofdbode van het stadhuis.

De burgemeester en Fokke hebben niet zozeer een 'keihard' formeel besluit genomen. Maar ze voelden "ongemak", nadat er klachten waren geuit over de beelden. Ze hebben "het erover gehad". De beelden liggen nu in het depot.

En dat roept toch een belangrijke vraag op: Wie beslist er over ons erfgoed? Het stadhuis en alles wat daar hangt en staat is van het volk. Is het niet voor de hand liggend dat dan bijvoorbeeld de gemeenteraad beslist over alle historische stukken? Want dat zou de vertegenwoordiging van het volk moeten zijn.

In het geval van de beelden van De Stuers had de raad zich dan kunnen buigen over de aangevoerde argumenten voor het verwijderen. Zoals het argument dat "fleurige bloemen" het beter doen op de foto's van stellen die trouwen in het stadhuis. Het is een non-argument, een gelegenheidsargument. Nog nooit in tientallen jaren heeft een bruidspaar dat ervoor kiest om te trouwen in het historische stadhuis geklaagd dat er twee beelden van De Stuers - naast de opgaande trap - in de weg stonden. Als je wil dat er veel bloemen op je trouwfoto's staan, moet je bij Intratuin de bruidsreportage gaan maken. In het stadhuis is het natuurlijk vergeven van beelden, schilderijen en andere historische kunst.

Discussies over hoe om te gaan met historisch erfgoed raken altijd een open zenuw in de samenleving. In Hoorn was er een felle discussie over het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen. Visionair bestuurder op de Banda-eilanden of juist een gewelddadige machtspotentaat die helemaal geen standbeeld verdient. Hoorn koos ervoor het beeld van context te voorzien.

De discussies over historisch erfgoed raken aan onze identiteit. Wie zijn we? Wat is onze cultuur, geschiedenis, afkomst, DNA? Een vraag die in deze uiterst woelige tijden met veel polarisatie altijd een open zenuw lijkt te raken. Moet onze generatie excuses maken voor slavernij van lang geleden? Wij hebben er part noch deel aan gehad.

Kijk hoe Kick Out Zwarte Piet, die ook in Maastricht een omstreden demonstratie hield, de samenleving op scherp heeft gezet. Van daaruit is het een kleine stap naar de drie Moriaantjes die te zien zijn in de klok die ook in het stadhuis staat. Dat zijn geen roetveeg-Moriaantjes.

En dan komt de vraag opnieuw aan de orde: wie beslist of we iets weghalen of niet. Als er klachten komen over de klok, en de burgemeester en wethouder Fokke voelen opnieuw "ongemak", gaat de klok dan ook naar het depot? Wederom in alle stilte, totdat het iemand opmerkt?

Het ligt voor de hand dat die twee bestuurders daar niet over hun eentje over zouden moeten besluiten. En toch hebben ze dat gedaan bij de beelden van De Stuers. Zouden ze nu ook toegeven aan klachten omdat die een gevoel van "ongemak" geven, dan is het hek van de dam.

Ons erfgoed is onze geschiedenis. En die geschiedenis moeten we bestuderen om er lering uit te trekken. Die geschiedenis moeten we koesteren, want het zegt heel veel over ons. Maar die geschiedenis moeten we zeker niet uitwissen. Dan leren we nooit van onze geschiedenis. En ja, zelfs twee beelden van De Stuers moet je dus niet op eigen houtje uit het stadhuis weghalen. Het gaat niet om die twee beelden an sich, het gaat om het principe.

Als we op de toer gaan dat we toegeven aan degenen die menen de morele wijsheid in pacht te hebben om aan te kunnen geven wat allemaal fout is in dit land, dan is Maastricht Maastricht niet meer. Dan kan de klok met de Moriaantjes in depot. Dan moeten we in de stad links en rechts wat historische gevelstenen uitkappen of gaan bedekken. Dan moeten we wat straatnamen gaan veranderen in Trichterveld/Mariadorp met zijn Javastraat, Guineastraat, Bataviaplantsoen, de Celebesstraat, Archipelstraat en ga maar door. En natuurlijk weg met het beeld van Regout in de Boschstraat. En zo bekeken: die Minckelers op de Markt met zijn uitvinding van het gaslicht is natuurlijk als een van de eerste schuldig aan de opwarming van de aarde. Generaal Dibbets? Het standbeeld voor D'Artagnan, die onze stad belegerde? Het Spaans gouvernement?

U begrijpt: we mogen onze geschiedenis niet verloochenen. Maar we leven in tijden van "gekkigheid", zoals de oud hoofdbode Karel van Oijen het deze week in De Nieuwe Ster zei. Hij staat niet alleen: op sociale media is een storm van protest losgebarsten. Politici - zoals ook Maastricht van NU, D66 en Partij Veilig Maastricht - roeren zich, net als burgers.

Voor Jo Smeets van Maastricht van Nu die het weghalen van de beelden van De Stuers ontdekte, is een grens overschreden. De twee beelden moeten terug. Hij schrijft nu een motie van die strekking voor de komende raadsvergadering.