Inhoudsopgave
Je kunt veel van de protesten van Maastricht4Palestine zeggen, succes hebben ze in elk geval. De Universiteit Maastricht wordt meer en meer een politiek bolwerk dat zich engageert voor de Palestijnse zaak, in plaats van een academische vrijplaats. Nog even en dan behalen de demonstranten hun grootste succes: de UM die de banden verbreekt met Israëlische universiteiten.
OPINIE
Het bestuur van de UM staat niet meer pal voor het academische debat, is kritisch op de demonstraties van Maastricht4Palestine maar als het erop aankomt, kiest het bestuur voor meestribbelen. Opmerkelijk: bestuursvoorzitter Rianne Letschert lijkt ondertussen de publiciteit te schuwen. Haar adviseurs zullen haar ongetwijfeld zeggen dat elk statement dat ze maakt, haar ook tot middelpunt van verzet zal maken.
Deze week, juni 2025.
Het college van bestuur vindt het - citaat - "vreselijk" dat ze moest besluiten de politie te vragen een einde te maken aan de bezetting van een universiteitsgebouw: "Natuurlijk hebben we alle begrip voor, en delen we de emoties die het genocidale geweld in Gaza oproepen." Deze week spreekt het bestuur van de UM voor het eerst over - citaat - "genocide". "We zijn opgeschoven door nu voor het eerst van genocide te spreken", erkent de woordvoerder van de UM.
Chronologie
Wie de universiteit volgt, ziet dat de standpunten meer en meer overeenkomen met de agenda van Maastricht4Palestine. Wie de chronologie van afgelopen anderhalf jaar volgt, ziet hoe de UM steeds verder opschuift in denken, in aanpak en in taal. Het is nu alleen nog wachten op het moment dat de UM alle banden met Israëlische universiteiten verbreekt. De zalvende aanpak van het bestuur van de UM werkt niet meer om de geest - ook in de eigen instelling - terug in de fles te krijgen. Waar de UM opschuift, is dat voor de demonstranten juist een uitnodiging er nog fanatieker tegenaan te gaan. Ondertussen is de rebellie uitgebroken aan twee faculteiten.
Pragmatisch
Het bestuur van de UM voert in het afgelopen jaar een heel pragmatische lijn. Van anti-semitische mails en van bekladdingen wordt aangifte gedaan. Er worden veel demonstraties toegestaan en als ze al uit de hand lopen, blijft het daarbij. Ondertussen wordt een project opgetuigd om het debat op de universiteit in goede banen te leiden: OmniUM. Een bliksemafleider, die het overigens totaal niet doet. Er worden commissies in het leven geroepen die onderzoek gaan doen naar gevoelige samenwerkingen, zo wordt in de Universiteitsraad besloten. Alles om te de-escaleren, om tijd te winnen. In de hoop dat de UM zo zonder al te veel ophef en gedoe over de reputatie - en dus de aantrekkelijkheid van de UM - door deze crisis kan zeilen.
Activisme
Die hele pragmatische aanpak om zo lang als mogelijk de kool en de geit te sparen, is het antwoord op de druk in de publieke opinie van Maastricht4Palestine, maar ook het antwoord op het verzet van binnenuit, van de academische collega's en onderzoekers. Met nam de faculteiten FASoS (Faculty of Arts and Social Sciences) en de rechtenfaculteit zijn haarden van politiek activisme geworden.
Buitenproportioneel
Vanuit de rechtenfaculteit wordt het bestuur deze week - in een interne brief voorzien van 35 handtekeningen- keihard aangevallen op het besluit tot ontruiming. De oproep tot ontruiming van het bestuur zou "buitenproportioneel" zijn. Meer nog: Het bestuur van de UM zou ingaan tegen allerlei mensenrechtenverdragen die zelfs bezetters van gebouwen zouden beschermen als ze voor de goede zaak demonstreren. Dat recht, dat het bestuur had moeten beschermen, zou zwaarder wegen dan de gepleegde huisvredebreuk, waar het bestuur - terecht - een einde aan wilde maken.
Feitenvrij
De toon van de rechtenfaculteit over het politieoptreden is overigens nogal feitenvrij en belooft weinig goeds voor de opleiding die juristen aan de UM krijgen. Wie op de diverse media de videobeelden van de ontruiming bekijkt, ziet dat dat er bijzonder relaxed aan toegaat. Toch schrijft de rechtenfaculteit een relaas alsof we in een politiestaat leven. Agenten met de handen op hun pistool ("kept their hands on their guns at all times"), gemaskerd, wapenstok in de hand, bezetters die worden gefilmd en worden afgevoerd in een anonieme bus naar een onbekende bestemming.
Muiterij
Het is de escalatie van deze week. De rechtenfaculteit voelt zich vrij om het bestuur de maat te nemen, zoals al eerder de collega's van FASoS massaal in opstand kwamen tegen het bestuur. Het is duidelijk dat de universiteit een eigen wereld is met een eigen werkelijkheid: in het bedrijfsleven zouden zulke acties worden uitgelegd als muiterij en er zou keihard worden ingegrepen.
Maart 2024
We gaan terug naar maart 2024. Daar begint het archief van De Nieuwe Ster, die in die maand het levenslicht ziet. De redactie is in de eerste weken van haar bestaan bij het ene protest na het andere. De stad wordt volgeplakt met stickers met leuzen als: 'UM = Genocide'.
Van onze partner
Monsters
Free Palestine Maastricht zoekt in een verklaring op haar Facebookpagina steeds nadrukkelijker de confrontatie met de bestuurders van de universiteit. Citaat uit het vijf pagina's tellende pamflet: "Wij zijn niet de onredelijke monsters zoals jullie ons afschilderen, dat is de universiteit."
Donderdag trokken circa dertig demonstranten door de gangen van de universiteitsgebouwen. Ze scandeerden de leus 'From the River to the Sea, Palestine Will be free', de leus die door Israëli's wordt opgevat als een oproep tot vernietiging van Israël. De universiteit had acties in de gebouwen verboden, maar daar trekt niemand zich iets van aan.
Maurice Ubags
April 2024
Een tekst in een vacature waarin de Universiteit Maastricht een promovendus zoekt ‘in de cultuur van Palestijnse solidariteit in Europa’ leidt tot grote verontwaardiging. Het gaat om de insteek van het onderzoek: "Sinds Israël zijn slachtpartij is begonnen in oktober 2023..." Dr. Faisal Hamada van de universiteit is co-promotor. Promotor is Eliza Steinbock, hoogleraar Transgender Studies, Art and Cultural Activism. Met name de strofe, "sinds Israël zijn slachtpartij is begonnen in oktober 2023" wekt woede. En ook die woede is terecht: Het waren toch echt de Hamas-terroristen die op 7 oktober 2023 als eersten een slachtpartij aanrichtten en de toorn van Israël over zich afriepen.
Naar aanleiding van commotie die landelijk ontstond over deze vacaturetekst, liet het college van bestuur weten in gesprek te willen gaan met de opstellers van de vacacture. En dat leidde tot een open brief van 215 wetenschappers van de UM dat het bestuur zich niet moet bemoeien met de vacaturetekst van een promovendus.
Van onze partner
Als wetenschappers werkzaam aan Nederlandse universiteiten, zijn we verbijsterd over uw beslissing om publiekelijk twijfel te zaaien over het doel en de doelstellingen van het project door te stellen dat 'het de vraag is of de huidige vacaturetekst de doelstellingen van het project weergeeft', en dat u 'een gesprek wilt hebben met deze wetenschappers om te zien of een aanpassing [van de tekst] noodzakelijk is.'
Vacatureteksten zoals deze weerspiegelen de specifieke wetenschappelijke doelen van een project en vallen daarom volledig onder academische vrijheid. Als wetenschappers van Nederlandse universiteiten verzetten we ons krachtig tegen de bestuurlijke overschrijding die hier tentoongesteld wordt.
Maurice Ubags
Een duidelijk geval van gezagsondermijning. Maar zolang in de buitenwereld niemand dat benoemt, lijkt het voor de UM wel niet te bestaan. Het college van bestuur wil in elk geval vervolgens zelf niet reageren, maar hult zich in stilzwijgen over gesprekken die achter de schermen hebben plaatsgevonden. Een faculteitsdirecteur voert het woord, bestuursvoorzitter Rianne Letschert zwijgt. Ook universiteitsblad Observant en De Limburger schrijven over het stilzwijgen van Letschert.
Als Letschert al spreekt, is dat altijd in een verbindende context. Geen inhoudelijke principiële keuzes, maar altijd praten over het proces. Over hoe we met elkaar kunnen leven. Over begrip hebben voor elkaar. Ask Me Anything Sessies als blokfluit om de slang te bezweren.
Maurice Ubags
Mei 2024
'UM wil 'Postillion d'amour' zijn voor vrede', kopt De Nieuwe Ster. De stelling van Letschert in het Engels vrij vertaald: "Als autonoom kennisinstituut heeft de UM een zekere ruimte en vrijheid om te manoeuvreren en samen te werken in het kader van wetenschappelijke diplomatie. Ruimte en vrijheid die andere organisaties en regeringen soms niet hebben." De UM wil geen landen en regeringen uitsluiten.
Koopman
Het is een standpunt dat lof verdient. Het is ook typisch Nederlands standpunt dat Letschert gebruikt. We doen zaken met Saoedie-Arabië, met China, met tal van landen waar de mensenrechten met voeten worden getreden, omdat we dan invloed kunnen uitoefenen op de machthebbers door ze op te roepen zich beter te gedragen. Ja, ja. De koopman wint het uiteindelijk altijd van de dominee.
Dezelfde maand mei 2024
In het Theater aan het Vrijthof is Ursula von der Leyten te gast. De EU-chef wordt buiten uitgejouwd door schreeuwende actievoerders. De demonstranten nemen bezit van het Vrijthof. Later die maand doet Letschert aangifte van anti-semitische leuzen op de universiteit. Zo probeert ze ook de joodse gemeenschap tegemoet te komen.
Van onze partner
Maurice Ubags
Augustus 2024
En in augustus 2024 komt de UM met het project OmniUM. Dat moet deelnemers "een veilige ruimte" bieden voor "eerlijke gesprekken" waarbij onder meer een "vreedzame toekomst" verbeeld kan worden. OmniUM is als een pleister op een slagaderlijke bloeding. Dat gaat niets helpen. En dat zal later ook blijken als de ene lezing moet worden afgebroken en de ander niet meer op de campus gehouden kan worden. Maastricht4Palestine laat zich niet vangen met OmniUM.
Bedreigd
Het programma komt na een jaar waarin het debat in en rond de universiteit volledig ontspoorde. Met name de oorlog in Gaza - de Israëlische reactie op het bloedbad dat Hamas aanrichtte op 7 oktober - zorgde voor een grimmige sfeer. Een lezing werd na een dreigement uit de Palestijnse hoek vanwege een geuite bedreiging afgelast. Universiteitsgebouwen werden beklad, omdat de Universiteit de banden met Israëlische instellingen niet wilde verbreken. Niet alleen studenten, ook universitaire docenten en onderzoekers lieten zich niet onbetuigd. Een Israëlische studente zette in een open brief de feiten nog eens op een rij. Joodse studenten gaven aan zich bedreigd te voelen bij de UM.
Goed om dat even te laten bezinken. Het is 2024 en joodse studenten voelen zich bedreigd. In Nederland, in Maastricht.
Maurice Ubags
Maurice Ubags
7 oktober 2024
Als op 7 oktober 2024 een stille tocht in de stad wordt gehouden voor de 1200 dodelijke slachtoffers die Hamas een jaar eerder maakte bij haar terreuaanval, zijn de actievoerders terug van vakantie. Ze roepen anti-israëlische leuzen vanaf de zijkant. En natuurlijk weer: From the river to the sea, Palestine will be free." De deelnemers aan de herdenking zingen het Israëlische volkslied.
Maurice Ubags
Burgemeester
Het stadsbestuur van Maastricht toont zich die 7e oktober bepaald niet van zijn dapperste kant: "De burgemeester van Maastricht gaat niet meelopen in de stille tocht. Hij stelt zich in zijn algemeenheid terughoudend op bij deelname aan manifestaties of stille tochten", laat zijn woordvoerder weten. "In dit geval wordt er geen bijzondere aanleiding gezien om deel te nemen, hoe verschrikkelijk de gruweldaden een jaar geleden ook zijn geweest."
Geen vlag
Op het stadhuis zal ook geen Israëlische vlag worden gehesen. "Voor het vlaggen bij wereldlijke aangelegenheden volgen we de landelijke lijn. Die ligt er voor 7 oktober niet, dus dat betekent dat we geen Israëlische vlag hijsen."
Elders in Nederland en ook in de hele wereld kleurt op 7 oktober 2024 de solidariteit en het medeleven met de slachtoffers vele (overheids)gebouwen en monumenten blauw-wit, de kleur van de Israëlische vlag.
Januari 2025
De UM komt met 'Unit gevoelige samenwerkingen'. De Universiteit Maastricht richt dit voorjaar een Unit Gevoelige Samenwerkingen (Sensitive Partnerships Unit, SPU) op. Deze eenheid wordt het eerste aanspreekpunt voor de UM-gemeenschap bij vragen of zorgen over samenwerkingen, kennisveiligheid, mensenrechten of partnerschappen met fossiele of gevoelige industrieën.
Beëindigen
Vanaf de lente van 2025 zullen alle nieuwe samenwerkingen en verlengingen met academische en niet-academische partners een mensenrechtenclausule bevatten. Dit maakt het mogelijk om de samenwerking te beëindigen wanneer een van de partijen betrokken blijkt te zijn bij internationale misdrijven of ernstige mensenrechtenschendingen.
Israël
Om het nieuwe kader te testen, zal UM in 2025 starten met een pilotfase. In de eerste helft van het jaar worden drie casussen beoordeeld, waaronder samenwerkingen met partners in Israël.
Het is de manier van het bestuur om de demonstranten de wind uit de zeilen te nemen. Zie je wel: wij nemen jullie boodschap uiterst serieus. We gaan uitgebreid onderzoek doen en pilots houden. Wij hebben geen onwrikbare standpunten.
Maurice Ubags
Het verzet wordt er niet minder om. Wat in de Universiteitsraad besproken wordt, is vooral voer voor de Observant, maar niet voor de publieke opinie buiten de muren van het UM-bastion. De demonstraties gaan onverminderd door.
Maart 2025
Een groep van dertig Free-Palestine-activisten heeft woensdagavond bij de Tapijnkazerne een lezing van de pro-Israëlische Rawan Osman verstoord. Een aantal actievoerders werd het pand uitgezet. Er was een tiental agenten, handhavers en beveiligers aanwezig om de rust te bewaren.
Rawan Osman was uitgenodigd om bij de Maastrichtse universiteit te spreken. Osman sprak er over haar ideologische transitie van steun voor terroristen tot Zionist worden. Sinds de aanslagen van de terroristen van Hamas in oktober 2023, spreekt Osman zich uit voor steun aan Israël. Om die reden wordt ze ook ernstig bedreigd.
Inlichtingenpositie
De burgemeester voelt zich overvallen door de demonstranten, die hun actie pas enkele uren vantevoren kenbaar hadden gemaakt. En in die korte tijd kon er niet voldoende politie worden opgetrommeld. Dat zegt overigens ook wat over de inlichtingenpositie van de politie nu het gaat om wat toch inmiddels 'oude bekenden' moeten zijn.
Peter Eberson
Maurice Ubags
Kestenbaum
De joodse spreker Sjabbos Kestenbaum is even later niet welkom op de campus: de universiteit doet al weken onderzoek naar wat er misging bij de lezing van Rawan Osman. Zolang dat onderzoek niet is afgerond, kan de veiligheid niet gegarandeerd worden rondom de lezing van Kestenbaum. De lezing wordt uiteindelijk in het geheim, in een particulier huis in de binnenstad, gehouden. Kestenbaum haalt fel uit naar Letschert, dat ze niet voor afdoende bescherming zorgt om het debat op de campus door te laten gaan.
Maurice Ubags
Maurice Ubags
Kestenbaum mocht niet, maar een fotograaf uit Palestina was vervolgens een week later wel weer welkom om op de campus Tapijnkazerne om een foto-lezing te houden over de ellende en de verwoestingen die de Palestijnen te verduren hebben. Reden: Mohammed al Zaanoun zou via een speciaal programma feitelijk in dienst zijn van de UM en dus kwalificeren als medewerker en niet als externe spreker. Al Zaanoun liet indringende foto's zien van het leed, maar niet van de feestvreugde in Gaza op 7 oktober, niet van Hamas die raketten afvuurt op Israël.
En dan deze week, juni 2025
Peter Eberson
Maurice Ubags
Het bestuur van de UM komt met een uitgebreide verklaring over de bezetting.
Ask Me Anything Sessie
De UM had vandaag geen zicht op wat zich in het universiteitsgebouw afspeelde en of de veiligheid van zowel de circa 20 bezetters als het gebouw voldoende waren gewaarborgd. Wél zichtbaar was dat de bezetters rond 10.30 uur in geopende raamopeningen fakkels afstaken. Dat maakte de zorgen over de veiligheid groter...
.... Het College van Bestuur vindt het vreselijk dat ze hiertoe (ontruiming, red.) moest besluiten: “natuurlijk hebben we alle begrip voor, en delen we de emoties die het genocidale geweld in Gaza oproepen. Afgelopen weken hebben we een aantal vreedzame demonstraties meegemaakt. Helaas was de situatie vandaag anders. We konden de veiligheid vandaag niet garanderen."
...Na een zorgvuldige afweging in het Crisis Management Team, en in overleg met de ‘driehoek’ (burgemeester, OM, politie), heeft het College van Bestuur besloten tot het laten beëindigen van de bezetting...
...Het College van Bestuur hoopt komende tijd met de studenten en medewerkers van de UM in gesprek te kunnen blijven. Over kritiek, zorgen en vragen. Een eerste, plenaire, sessie daarvoor willen we aanstaande donderdagmiddag organiseren via een ingelaste Ask Me Anything Sessie. Een uitnodiging daarvoor volgt nog....
Kool en de geit
Het is weer de kool en de geit proberen te sparen. Begrip tonen voor de emoties, in de taal van de demonstranten spreken - "genocide" - en nog iets van law en order en gezag proberen uit te stralen door de ontruiming aan te vragen. En ondertussen snel de volgende Ask Me Anything Sessie te beleggen.
Geest
Het is de bekende zalvende aanpak van het bestuur van de universiteit, waarmee Letschert c.s. de geest niet meer in de fles krijgen. Integendeel. Ze krijgt meteen de wind van voren van de collega's (?) van de rechtenfaculteit. En de demonstranten zullen in het opschuiven van het bestuur van de UM vooral een aanmoediging zien om er nog harder tegenaan te gaan.
Vrijstaat
Demonstranten die gebouwen bezetten, zorgen om de veiligheid van sprekers op de campus, academici, onderzoekers en faculteiten die openlijk het gezag van het bestuur ondermijnen. De UM is een politiek bastion aan het worden. Als dat zo doorgaat is er weinig reden tot feestvieren in 2026, als de universiteit vijftig jaar bestaat.
Vervolgen
Ondertussen kun je je afvragen wanneer voor de eerste keer een demonstrant voor de strafrechter wordt gebracht. Voor huisvredebreuk, voor het bekladden van gebouwen bijvoorbeeld. De hele stad hangt vol met slimme camera's. Vervolgen is vooral een kwestie van willen. Voorlopig zijn de vijftien opgepakte bezetters weer in vrijheid gesteld.
Verklaring
En inmiddels is de UM weer met een uitgebreide verklaring gekomen, over het belang van academische vrijheid.
