UM: Fotograaf toont verdriet Palestina, niet vreugde 7 oktober

Inhoudsopgave

De oorlog in Gaza speelde zich deze week ook nadrukkelijk af in Maastricht. Moest de joodse spreker Sjabbos Kestenbaum maandagavond een lezing geven op een geheime locatie, de Palestijnse fotograaf Mohammed al Zaanoun mocht van het bestuur van de universiteit woensdagavond wel op de campus spreken, in gebouw Z op de Tapijnkazerne.

Dat Kestenbaum niet welkom was, had alles te maken met een eerdere spreekbeurt in maart in datzelfde gebouw van de Tapijnkazerne, die door Maastricht Free Palestine ernstig verstoord werd. De demonstranten bonkten toen op de ramen en maakten de lezing onmogelijk.

Deze woensdagavond geen gebonk op dezelfde ramen, als die waardoor nu het avondlicht binnenviel. De Palestijnse fotograaf kon vrijuit spreken, hij is op basis van het NIAS-programma medewerker van de universiteit en geldt dus niet als een 'externe spreker'.

In de zaal vele tientallen jonge vrouwen, een handvol jonge mannen, twee deftig geklede autochtone Maastrichtenaren en de arabisch sprekende adviseur van het bestuur van de universiteit, keurig in pak gestoken. En een verslaggever van De Nieuwe Ster.

De avond was georganiseerd door OmniumUM, speciaal door het bestuur van de universiteit in het leven geroepen voor dialoog, debat en diversiteit. Alle drie die doelen werden door de moderator van de avond meteen geparkeerd. "Deze avond gaan we alleen luisteren. We gaan niet in debat."

Steekpenningen
Zaanoun vertelde zijn levensverhaal. "Ik ben oorspronkelijk van Jaffa. Dat noemen ze nu Tel Aviv." Hij vertelt hoe hij al twintig jaar het leven in Gaza vastlegt als foto-journalist. Hij raakte daarbij een keer gewond, waaraan de verminking in zijn gezicht dagelijks herinnert. Na zes maanden bedreigingen na het begin van de oorlog in oktober 2023 moest hij vluchten, omdat zijn moeder hem dat smeekte. "250 journalisten zijn al gedood in Gaza. Als je journalist in Gaza bent, weet je zeker dat je een keer doodgaat." Voor zichzelf en zijn familie - "we hebben geen buitenlands paspoort" - betaalde hij 20.000 dollar bribe, steekpenningen om uit de Gaza te komen. Voor elke volwassene 5000 dollar en voor vier kinderen elk 2500 dollar. Nu woont hij in Amsterdam.

Arabisch
Zaanoun sprak in het arabisch, een tolk gaf zijn verhaal door in het engels. Het woord 'genocide' viel bij herhaling. "Al 61.000 doden in de Gaza, waaronder 17.492 kinderen. Nog eens 14.220 mensen vermist, vermoedelijk dood. Genocide, etnische zuivering. Maar in Nederland krijgt het conflict de 'silent treatment', mensen kijken weg van de horror. Zaanouns huis werd ook gebombardeerd; zijn kinderen kwamen onder het puin terecht, maar hij haalde ze er leven uit. "Ik had een dubbel gevoel. Je bent journalist, je bent huisvader. Ik ging dwars door het stof naar binnen, ook al zou ik doodgaan."

Tenten
Al Zaanoun was niet alleen fotograaf in de Gaza, hij was er ook leraar, coachte beginnende fotografen en werkte als pr-consultant voor de grote NGO's. Niet gouvernementele hulporganisaties. In de Gaza maken de Israëli's de journalisten en de fotografen tot 'besmette' mensen, zo legde hij uit. Gazanen willen hen niet in de buurt hebben, omdat journalisten en fotografen gericht beschoten worden door de Israëli's. "Daarom sliepen we apart in tenten, om onze huizen en families niet in gevaar te brengen."

Journalistiek
Zaanoun vertelde in grote woorden over de journalistiek. Over het communiceren van de 'thruth', de waarheid. Over het strijden tegen onderdrukking, strijden voor rechtvaardigheid. Hij vindt dat de journalistiek twintig jaar geleden wel nog aan die normen voldeed, maar dat er nu veel journalisten zijn die het tegenovergestelde doen. "Ik heb alles gefotografeerd en gefilmd. Mijn kinderen hebben via mobieltjes hun leven vastgelegd. Met het doel om er een film van te maken. Als we zouden omkomen, hadden anderen iets met het materiaal kunnen doen."

Sterven
Zaanoun wil zeggen dat zijn verhaal niet uniek is. "Dit verhaal gebeurt elke dag. Tijdens deze lezing sterven misschien wel twee families. Onze zorg is niet dat we doodgaan, we zijn bezorgd dat er van een familie één overlende is. Daarom slapen de mensen allemaal bij elkaar op één kamer."

Martyrs
De foto's die Zaanoun liet zien, waren indringende foto's van verwoesting en verdriet. Soms iconische foto's van het grote lijden van de Palestijnen. Fotografisch gezien prachtige portretten, waarvan elke pixel het grotere verhaal vertelde. Foto's uit het Al Shifa-ziekenhuis, waar de mensen in de gangen lagen. "Er waren meer 'martyrs', martelaren en gewonden dan het ziekenhuis aankon." De foto's die over een periode van twintig jaar besloegen, onderstreepten de uitzichtloosheid van de Palestijnen in Gaza. "Onze kinderen studeren, zijn hoogopgeleid. Maar ze kunnen hier geen passende baan vinden. Er is geen werk voor hen. Al twintig jaar is Gaza volledig afgesloten door Israël."

Adviseur
Na de lezing bedankte de arabisch sprekende adviseur van het universiteitsbestuur als eerste Zaanoun in het arabisch voor zijn bijdrage. De adviseur was er bijzonder trots op hem vanavond hier te hebben. "Welk advies zou je onze studenten kunnen geven? Er is zoveel fakenews op social media."

Hamas
Alle foto's lieten één kant van het verhaal zien: het immense Palestijnse leed. In de presentatie geen enkele foto van de vreugde in de straten van Gaza na de aanval van 7 oktober 2023, waarbij meer dan 1200 Israëli's werden vermoord. Geen foto's van de teruggekeerde Hamas-terroristen die met trots met honderden gijzelaars door de straten van Gaza paradeerden. Geen enkele foto van een door Hamas vanuit de Gaza afgevuurde raket.

Tegenvraag
De Nieuwe Ster vroeg naar de reden waarom hij die foto's niet had laten zien om zo een completer beeld van de oorlog, van leven en dood in Gaza te geven? Waarom niet ook de vreugde van 7 oktober laten zien en waarom geen foto van Hamas? Het antwoord was een tegenvraag: "Waarom beginnen jullie altijd weer over 7 oktober? Waarom beginnen jullie niet over 1948? Jullie zijn allemaal gefixeerd op die ene dag. Tunnelvisie. Dit is weer een voorbeeld van gepolitiseerde journalistiek."

Geen debat
Zaanoun wilde nog een tegenvraag stellen, maar de moderator greep in. "We zijn al over tijd en het is niet de bedoeling van deze avond dat we hier een debat hebben."

Humanitair aspect
Na afloop kwam de tegenvraag van Zaanoun: "Hoe zou u dat hebben aangepakt?" Voordat antwoord gegeven kon worden, had de adviseur die er ook bij was komen staan al het woord. "Ik vind het een ongelooflijke prestatie dat deze presentatie zo a-politiek is gebracht, gelet op de situatie in Gaza." Het antwoord op de vraag van Al Zaanoun: "Zo veel als mogelijk context geven door alle kanten van een verhaal te laten zien. Niet alleen de verwoesting en het lijden, ook de vreugde van 7 oktober en Hamas." Waarop de fotograaf zei: "Die foto's heb ik ook. En die komen straks ook op een website. Maar vanavond wilde ik alleen het humanitaire aspect laten zien."

Staande ovatie
Debat tussen de joodse gemeenschap en de palestijnen was er deze week niet. Sjabbos Kestenbaum speechte voor een exclusief gezelschap, waarbij daar wel nog kritische vragen werden gesteld. "Waarom hebben we verloren in de publieke opinie?" Woensdagavond in de Tapijnkazerne was er voor Zaanoun twee keer en langdurig staande ovatie. Met de hand op zijn hart maakte Zaanoun een lichte buiging. En in de vragenronde in de Tapijnkazerne was er één opmerking vanuit de zaal van een jonge psychologiestudente: "Wat gebeurt in Palestina is niet begonnen op 7 oktober."