Inhoudsopgave
Als u onlangs een wandeling op de Sint-Pietersberg hebt gemaakt, heeft u waarschijnlijk het bordje ‘Verkocht’ opgemerkt in de voortuin van het historische gebouw De Slouw aan de Ursulinenweg 20 in Sint-Pieter. Tot april van dit jaar kon je hier jarenlang de stemmen van het Sint Caeciliakoor Sint Pieter Boven horen repeteren en sinds mei vorig jaar was er ook het Repair Café gevestigd. Hoewel generaties buurtbewoners het gebouw vooral kennen als parochiezaal van Sint Pieter Boven, heeft het een veel oudere geschiedenis.
Door: Miets Morreau-Magnée, Hans Ogg en Sermon Smitshuysen
De exacte bouwdatum van het pand is ongewis, Wat wel met zekerheid bekend is, is dat het pand aan het einde van de negentiende eeuw eigendom was van de familie Ceulen en uiteindelijk door de Eerste Wereldoorlog een rol kreeg in de exploitatie van mergelwinning.
Tekort aan delfstoffen
Nederland was neutraal tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar toen Duitsland België bezette en het Nederlandse deel van Zuid-Limburg grotendeels omsingeld werd, vluchten duizenden Belgen naar Maastricht. Daarnaast werd Maastricht ook afgesneden van zijn achterland. Hierdoor werd de bevoorrading van Maastricht afhankelijk van het noorden van het land. Het noorden werd op zijn beurt was afhankelijk van Zuid-Limburg voor natuurlijke delfstoffen. De exploitatie van de kolenmijnen is bekend, maar het land kampte ook met een tekort aan kalk voor de productie van cement, glas en meststoffen voor de landbouw. De mergelgroeves op de Sint-Pietersberg werden daarom snel uitgebreid om het tekort aan kalk op te vangen.
Kantoor, werkplaats en machinekamer
Burgemeester Ceulen van Sint-Pieter was eigenaar van Groeve Sint-Pietersberg I, ook wel bekend als Groeve Ceulen. In 1916 verkocht hij de groeve aan een consortium, de Rotterdamse NV Maatschappij tot exploitatie van de groeve St.-Pieter, die was opgericht om te profiteren van de economische kansen die de kalktekorten tijdens de Eerste Wereldoorlog boden. Op het hoogtepunt in 1918 had het bedrijf 70 mensen in dienst en werd er 45 ton aan blokken en losse mergel gewonnen. De Slouw werd in 1917 gebouwd en diende als kantoor, werkplaats en machinekamer van het bedrijf.
Mergeltreintje
Voor het transport van de mergel uit de groeve naar het kanaal Luik/Maastricht werd gebruik gemaakt van een treintje. Voor dit transporttreintje moest een 470 meter lange smalspoorlijn worden aangelegd. Uit bouwtekeningen van De Slouw uit die tijd is te zien hoe de spoorrails het gebouw binnenkwamen, zodat onderhoud aan de locomotief en de kiepkarretjes kon worden uitgevoerd.
De spoorrails liepen vanaf de open groeve langs het bedrijfskantoor de heuvel af en eindigde op het dak van een loods aan de Lage Kanaaldijk 79, dat nog steeds bestaat. Vanaf het dak konden de kiepwagens via een glijbaan worden geleegd in schepen in het kanaal.
Steile helling
Oorspronkelijk werd een stoomlocomotiefje gebruikt, maar het hoogteverschil van 30 meter resulteerde in een helling van 6,4%, hetgeen problematisch was. Daarom werd in 1918 door de Duitse firma Orenstein & Koppel een systeem met katrollen geïnstalleerd, dat tot 1921 in gebruik was. Met dit systeem konden de volgeladen wagens naar beneden rijden, terwijl de lege wagens weer omhoog werden getrokken. De hele route bestond uit een enkel spoor, behalve buiten het kantoorgebouw De Slouw. Daar konden de wagen op parallelle sporen elkaar passeren. Tegenwoordig loopt er een populaire wandelroute langs het opgehoogde pad, net aan de zuidkant van het huis aan de Ursulinenweg 20 dat vroeger door de trein werd gebruikt. In 1921 waren zowel de oorlog als de kalkkoorts voorbij en werd de groeve en de gebouwen verkocht aan het Belgische Cimenteries et Briqueteries Réunies La Bonne Espérance (CBR). Deze groep vormde een belangrijke deelnemer in het consortium dat in 1924 de ENCI oprichtte.
Jeugdherberg
In 1929 stond de familie Purnot-Janssen ingeschreven als huurders van het gebouw van de ENCI. Zij exploiteerden er een jeugdherberg. Ze noemden de jeugdherberg 'De Pietersberg' en niet 'De Sint-Pietersberg', omdat veel van hun klanten uit het noorden van het land kwamen en kinderen waren van protestantse of gereformeerde ouders. De katholieke naam 'Sint' zou wellicht hebben afgeschrikt. Het is onbekend waarom de jeugdherberg gesloten is, maar de depressie van begin jaren dertig heeft hier waarschijnlijk ook een rol gespeeld. Er zijn twee ansichtkaarten uit deze tijd bekend waarop de naam van de jeugdherberg staat afgedrukt. Op de ene is ‘De Slaapzaal’ te zien en op de andere de buitenkant van het gebouw in de winter. In 1934 staat het gebouw vermeld in het gemeenteadresboek als 'Rosier-Harmoniezaal'.
Ontmoetingsplaats
Tijdens de Tweede Wereldoorlog De Slouw omgebouwd tot een opslagplaats voor medische benodigdheden. Na de oorlog deed het gebouw dienst als ontmoetingsplaats voor de gemeenschap, waar dansavonden, recitals, concerten en zelfs judolessen werden gegeven. Op 30 juli 1957 werd het pand overgedragen aan de huidige parochie van de Allerheiligste Verlosser en H. Petrus, maar het was al enige tijd in gebruik door de kerk. De koster woonde in het voorste gedeelte en de achterkant werd parochiezaal.
De kerk bleef het voorste deel van het pand verhuren aan verschillende families. Kunstenaar Patrick Creyghton, bekend om zijn Limburgse landschappen, en zijn vrouw, de beeldhouwster Agnes Motké, woonden in het huis tot 1978. Op 24 december 1987 verkocht de kerk het voorste deel van het pand aan kerkorganist Rick Debie, die er tot 2001 met zijn gezin woonde. Tot op heden is dit deel in gebruik als woonhuis.
Het achterste deel is nu dus ook verkocht door de parochie aan een particuliere koper die er zelf wil gaan wonen.
