Inhoudsopgave
De Franse tijd heeft Maastricht niet onberoerd gelaten. Van de ene op de andere dag hoorde Maastricht bij Frankrijk. En dat betekende onder meer dat de Franse wetgeving werd opgelegd. Jongemannen moesten in Franse dienst. Kloosters werd ontruimd. Het Franse leger jatte onze Mosasaurus hofmanni als 'oorlogsbuit'. En nieuw: terdoodveroordeelde criminelen werden een kopje kleiner gemaakt onder de guillotine, een 'humane' uitvinding van de gelijknamige Franse arts. Humaan, want in vergelijking met andere executiemethodes relatief snel en pijnloos.
Op de eerste verdieping van het Maastricht Museum in Centre Ceramique staat nu de guillotine die effectief dienst heeft gedaan op de Markt in Maastricht. Mensen werden verplicht om te komen kijken. De guillotine stond toen nog op een verhoging, zodat iedereen het goed kon zien.
De guillotine werd door de Fransen ingezet in Maastricht voor het hele departement Nedermaas, waartoe ook delen van het huidige Belgisch Limburg behoorden. De terdoodveroordeelden werden naar Maastricht gebracht. Dat had ook anders gekund: de guillotine is werkelijk IKEA avant la lettre en was daarom ook makkelijk verplaatsbaar.
Een paar balken, wat planken en vooral veel penverbindingen die je zo weer los kunt maken. Dat de guillotine die in Maastricht staat hier ook dienst heeft gedaan, weet hoofdconservator Astrid Smeets "zo goed als zeker". Ze heeft de uit elkaar gehaalde guillotine kunnen volgen dankzij historisch onderzoek, waarbij met name inventarislijsten van groot belang zijn geweest.
Haar oplettende oog zag ook een document van de kinderen die als vondeling werden opgevagen in Maastricht, ook naar Frans idee. Op een lijst van het vondelingenhuis staat achter een van de kinderen: Sa Parents guillotinés. Geëxecuteerd dus. Ook een manier om wees te worden.
Volgens Smeets was er veel angst onder de bevolking toen de Fransen Maastricht inlijfden. "En je kunt je voorstellen wat zo'n guillotine dan met mensen en met hun verbeelding doet. Het was de tijd dat veel spookverhalen zijn geschreven."
De Guillotine is - uit elkaar gehaald - terechtgekomen in de kelder van het stadhuis. De Victor de Steurs heeft het valmes willen redden en dat apart naar museum De Gevangenpoort in Den Haag laten brengen zodat het daar bewaard zou worden. Toen historici de waarde van de guillotine begonnen te begrijpen, is het gelukt het valmes en het houten gevaarte weer met elkaar te herenigen. Maastricht heeft de guillotine nu voor een jaar in bruikleen van het museum in Venlo.
Volgens Astrid Smeets laat haar museum met de guillotine een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van de stad zien, op een manier die daar ook niets aan verzacht. En dat wil ze ook niet. "Hier zie je de guillotine in zijn rauwe werkelijkheid."
In de Chroniek van Maastricht staat bij het jaar 1798 dat moordenaar 'Verdecheval' 's avonds om zes uur op de Markt werd onthoofd. De guillotine was vervaardigd te Douai, op last van de Minister van Justitie te Parijs. Ook acht andere Belgische departementen kregen er eentje.
In hetzelfde jaar 1798 werden op de Markt vier gauwdieven, brandstichters en moordenaars onder de guillotine gelegd (geheugenis van een oude man). In 1819 is ene Roborgh op het schavot onthoofd: hij had zijn schoonbroer in het Lantaarnstraatje met een mes doodgestoken. In 1823 verloor een militair zijn leven onder het valmes. Hij had zijn ouderlijk huis in brand gestoken met het doel zijn ouders te verbranden.
De Maastrichtse Guillotine is nu onklaar gemaakt. Het valmes is nu geborgd met een stalen kabel, in de valgleuf van het valmes zijn twee stukken hout geschroefd. Een restaurateur heeft ervoor gezorgd dat houtwormen die van Frans eikenhout houden weg blijven.
Maurice Ubags
Van onze partner
